قوای قهریه: همیشه پیروزِ، مظلوم، خادم و در خدمت توده
مجید محمدی - ویژه خبرنامه گویا
نسبت رسانه های فارسی زبان خارج کشور با روایت های رسمی بوق های تبلیغاتی رژیم اسلامی چیست؟ در این مطلب بدین پرسش پاسخ می دهم.
مرز میان رسانه و بوق تبلیغاتی برای عموم مردم و حتی روزنامه نگاران چندان روشن نیست.
در صورت دولتی بودن منبع مالی و ساختار اداری رسانه، استخدام افراد دارای گرایش های ایدئولوژیک تمامیت خواهانه، استخدام افراد تحصیل ناکرده در علوم اجتماعی، روابط نزدیک روزنامه نگاران با نهادهای لابیگر، روابط محفلی و حزبی روزنامه نگاران و سردبیران بیرون از چارچوب کار رسانه ای، و عدم رعایت اصول مسلم روزنامه نگاری (وثوق، بی طرفی، تفکیک واقعیت از نظر و رای، تفکیک تبلیغات تجاری و سیاسی از خبر و انعکاس دیدگاه های طرف های یک دعوا) رسانه بشدت در معرض تبدیل شدن به بوق قرار می گیرد. ارزیابی هر رسانه و اجزایش با این معیارها برای همگان دشوار است.
رسانه های فارسی زبان خارج کشور نیز که از آزادی بیان و رسانه برخوردارند در معرض این مشکلات بوده و هستند و از آنها انتظار می رود که مثل بوق های تبلیغاتی رژیم نکبت و سانسور در ایران عمل نکنند. در این نوشته بر یکی از پرتگاه های جدی رسانه ها و تبدیل شدن به بوق تمرکز می کنم و آن موضوع روایت هاست. هم رسانه ها و هم بوق ها روایت های مشخصی برای پوشش دادن اخباری در حوزه های معمول خبر رسانی مثل محیط زیست یا حوادث روزمره یا ستاره ها یا مشکلات اجتماعی و اقتصادی دارند.
در روایت هایی که حکومت اسلامی برای گزارش خبر انتخاب کرده اصولا هدف اطلاع رسانی نیست؛ هدف تبلیغات سیاسی و پیشبرد اهداف و سیاست های رژیم است. البته روزنامه نگاران و سردبیران رسانه های فارسی زبان نخست باید روایت رژیم را تشخیص دهند تا از آن پرهیز کنند. بسیاری از اینها در دامن نظام تبلیغات حکومتی پرورش یافته و نمی توانند روایت بدیل را تصور کنند چه برسد به این که فرمان را چرخانده و از مسیر دیگری بروند. به انواع روایات بوق های تبلیغاتی رژیم اشاره کرده و میزان پیروی رسانه های فارسی زبان از آنها را متذکر می شوم.
۱. در چهارشنبه سوری: مردم کشته و مجروح می شوند
بی سی فارسی همان طور مراسم چهار شنبه سوری را در ایران گزارش داد که صدا و سیما و روزنامه کیهان. تمرکز بر خسارات انسانی و مالی است و تکرار آمار دولتی؛ این که این مراسم مایه قتل مردم و مجروح شدن آنهاست. این روایت زمینه های ذهنی را برای حذف چهارشنبه سوری توسط حکومت و محکومیت آن در انظار عمومی فراهم می کند. روایت بدیل حکومت یعنی باستانی بودن این جشن، علاقه ی مردم بدان، و کوتاهی حکمرانان از مدیریت فضای عمومی بدون مداخله در جشن عمومی در این رسانه ها غائب است. نشان دادن یک آخوند در بی بی سی فارسی نیست که آن را به آیة الله بی بی سی تبدیل می کند؛ دنباله روی از بوق های آخوندی است که چنین می کند. چندین سال است که تنها گزارش بی بی سی فارسی از چهار شنبه سوری گزارش آمار رسمی (و بعضا دروغ) نهادهای دولتی در مورد خسارات است.
نحوه ی گزارش دهی بخش های خبری بی بی سی فارسی از مسمومیت های الکلی نیز با گزارش دهی بوق های تبلیغاتی حکومت تفاوت چندانی ندارد. در این گزارش ها به شهروندان در مورد مضرات مصرف الکل هشدار داده می شود و اصولا به نقش و وظیفه و مسئولیت حکومت در این زمینه اشاره ای نمی شود، گویی شریعت و حکومت دینی و سیاست های موجود وجود خارجی ندارند.
۲. امریکا و پلیس: «پلیس امریکا» نژادپرست و وحشی است
بی بی سی فارسی و دیگر بوق های تبلیغاتی رژیم اسلامی از روایت چپ امریکایی در این موضوع تقلید می کنند. آنها یک توهم به اسم «پلیس امریکا» خلق کرده اند (که وجود خارجی ندارد؛ پلیس در این کشور یک سازمان ملی و سراسری نیست) و رفتار ظاهرا نادرست (به ندرت نادرست، و عموما قانونی و درست) یک یا چند نفر را به صدها هزار نفر دیگر نسبت می دهند. در این موضوع خبرنویسان بی بی سی فارسی گرایش ضد امریکایی یا بیسوادی خود را به نمایش می گذارند.
۳. در ایام نوروز: وضع مردم خوب است
کار بوق های تبلیغاتی حکومت در طول سال، گل و بلبل نشان دادن شرایط ایران است. این رهیافت در ایام عید نوروز یا اعیاد مذهبی بیشتر مد نظر قرار می گیرد. در ایام نوروز بوق ها از میلیونها سفر، ارزان شدن اجناس، قدرت خرید بالای مردم و درخشش شور و امید در جامعه سخن می گویند. سخن این نیست که رسانه های منتقد باید مسیر برعکس را بروند. آنها نباید از روایت بوق های حکومتی تبعیت کنند. طرف دیگر ماجرا یعنی ناتوانی مردم برای برگزاری این جشن نیز باید مورد توجه قرار گیرد. رسانه هایی که نمی خواهند اپوزیسیون جلوه کنند طرف دوم را گزارش نمی دهند.
۴. در ماه محرم و صفر: مردم عاشق عزاداری اند/در ماه رمضان: مردم همه متدین اند
بوق های تبلیغاتی رژیم با فرو کردن سر در برف یا ماسه (بسته به فصل و محل) مردم را مساوی می گیرند با کسانی که زیارت می روند و دین ابزار کسب هویت اجتماعی آنان است. خلط جزء و کل تاکتیک دائمی بوق های تبلیغاتی است. رسانه های فارسی زبان خارج کشور برای پرهیز از نقد دین مردم به سراغ نقش حکومت در برگزاری این سنت ها نمی روند. بی بی سی فارسی عین بوق های تبلیغاتی رژیم از مراسم حج گزارش می دهد در حالی که نفس این زیارت جنبه ی خبری ندارد.
۵. ضدیت با غرب و اسرائیل: رگه های ضد یهودی و ضد امریکایی پر رنگ هستند
با آن که هم جامعه و هم فضای فکری ایران از روایات اصلی حکومت در باب غرب و اسرائیل فاصله گرفته هنوز روزنامه نگاران مارکسیست و چپ ووک در رسانه های فارسی زبان خارج کشور حضور دارند. بی بی سی فارسی و رادیو زمانه بدون استثنا اخبار کشته شدن فلسطینیان را با جزئیات گزارش می دهند اما جنایات طرف فلسطینی در بسیاری از موارد ناگفته می ماند.
همچنین با حماس و فتح نه به عنوان گروه های تروریستی که شهروندان عادی را می کشند بلکه به عنوان مبارز و قهرمان رفتار می شود. همچنین بی بی سی فارسی همانند مادر خود، رادیو زمانه همه اخبار مربوط به گروه های راست در امریکا و اروپا را پوشش می دهند (تحت عنوان «راست افراطی» و معلوم نیست این صفت را با چه معیاری به کار می برد) اما اخبار آتش زدن و حمله به پلیس و حمله به شهروندان عادی توسط گروه های فاشیست چپ مثل آنتیفا و بلک لایوز متر گزارش نمی شود. اینها سه روایت غالب رسانه های مذکور هستند:
الف. در منطقه: تنها اسرائیل است که جنایت می کند
بی بی سی فارسی همانند مادر خود بی بی سی جهانی گروه «کنام شیرها» در کرانه ی باختری را که یک گروه تروریستی و ساخته و پرداخته ی جمهوری اسلامی است با عنوان ستایش آمیز «جوان، خشمگین و ضداشغالگر» مطرح می کند تا بر اعمال جنایتکارانه ی آنها در کشتن غیر نظامیان اسرائیلی ماله بکشد. مطلب بی بی سی فارسی اصولا به رابطه ی این گروه و رژیم اسلامی اشاره نمی کند و آنها را گروهی مستقل معرفی می نماید.
ب. در ایران. هر که با حکومت نیست نوکر امریکا یا سرمایه داری جهانی است. بدی های حکومت نیز ناشی از سرمایه داری بودن نظام است و نه اسلامی بودن آن.
پ. در دنیا. امریکا و همپیمانانش مقصر هر اتفاق بدی در دنیا هستند
از این ضد امریکایی و ضد اسرائیلی تر در کدام رسانه ی پر مخاطب می توانید پیدا کنید؟
۶. مشکلات اقتصادی: تقصیر امریکا و پیروی از سیاست های نو لیبرال بانک جهانی است
رادیو زمانه مبلغ بخش دوم روایت فوق است. چهل سال پیش مدیران مارکسیست این رسانه مبلغ پخش پول توسط امریکا هم بودند اما امروز از طرح این دیدگاه مبتنی بر نظریه ی توطئه شرمسارند. از این جهت سردبیر و نویسندگان مارکسیست این رسانه با چپ های اسلامگرای درون نظام همصدا هستند. حتی چپ هایی که از لحاظ سیاسی و فرهنگی با اسلامگرایان نزدیک نیستند از لحاظ سیاست اقتصادی در کنار «عدالت گرایان» نظام (درخواست توزیع عادلانه تر میان خودی ها) قرار دارند و با هم مشکلات موجود اقتصادی را بر گردن لیبرالیسم اقتصادی حکومت می اندازند در حالی که سیاست اقتصادی جمهوری اسلامی تنها چپاول منابع توسط خودی ها در یک چارچوب سلسله مراتبی است.
۷. در سیاست داخلی: حکومت مظلوم است
رسانه های فارسی زبان خارج کشور در این حیطه ۱۸۰ درجه با بوق های نظام فاصله دارند. آنها نمی توانند این روایت را در گزارش تحولات داخلی اتخاذ کنند. در گذشته بی بی سی فارسی (میزبان یا متن خبر) گهگاه در موضوع تحریم جانب جمهوری اسلامی را می گرفت (یا با دعوت مهمانانی خاص و دادن بلندگوی اضافی به آنها) اما بعد از جنبش مهسا فتیله ی این کار را پایین کشیده است. البته هنوز برخی از مهمانان بی بی سی کسانی هستند که تلاش می کنند جمهوری اسلامی را نظامی عادی معرفی کنند. بی بی سی فارسی همچنان مهمانان چپ و اسلامگرای زیادی دارد که به جای جمهوری اسلامی امریکا و اسرائیل را دشمن می دانند. سه روایت زیر در رسانه های فارسی زبان خارج کشور به علت مشمئز کننده بودن کنار گذاشته شده اند.
در اعتراضات: کشته سازی و توهین به مقدسات توسط دشمن و مظلومیت اسلامگرایان
قوای قهریه: همیشه پیروزِ، مظلوم، خادم و در خدمت توده
مخالفان محبوب مردم: بیسواد و فاسد و گول خورده
۸. در حوزه ی خبر رسانی: اعتماد بیشتر به خبررسانی رسمی دولتی/حکومتی
رسانه های فارسی زبان مثل بی بی سی فارسی در بسیاری از حوزه ها از روایت حکومت پیروی می کند مثل «بدحال» معرفی کردن دانش آموزانی که مورد حملات شیمیایی قرار گرفته اند یا استفاده از تعبیر مسموم سازی به جای حمله ی شیمیایی در گزارش حملات شیمیایی به مدارس.
نتیجه گیری
علت استقبال عمومی از شبکه ی ایران اینترنشنال (علی رغم برخی اشتباهات و کوتاهی ها) داشتن بیشترین فاصله ی روایت های محفوف در اخبار و میهمانان آن با روایت های تبلیغاتی رژیم و علت تنفر بخشی از ایرانیان از بی بی سی فارسی داشتن کمترین فاصله ی این رسانه از روایت های رژیم است. معیار دیگر برای اندازه گیری دوری و نزدیکی رسانه های فارسی زبان به روایت های رژیم میزان پرداختن آنها به سپاه و بیت است و امور مربوط به آنها یا نقش آنها در امور است. بی بی سی فارسی همچنین مدام از سرسخت ترین مدافعان نظام و کمونیست ها دعوت می کند بدون آن که دیدگاه های مقابل آنها را پوشش دهد.
***
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مقاله، نظر نویسنده بوده و الزاماً بازتاب دیدگاه خبرنامه گویا نیست
