برای اولین بار بعد از ۵۵ سال یک زن برنده جایزه نوبل فیزیک شده است.
دانا استریکلند از کانادا سومین زنی است که برنده این جایزه می شود. دیگر برندگان زن این جایزه ماری کوری و ماریا گپرت-مایر در سال های ۱۹۰۳ و ۱۹۶۳ بودند.
دکتر استریکلند جایزه امسال را مشترکا با آرتور اشکین از آمریکا و جرارد مورو از فرانسه دریافت می کند.
این جایزه به پاس کشفیات آنها در زمینه فیزیک لیزری اعطا می شود.
دکتر اشکین یک تکنیک لیزری اختراع کرده که "موچین نوری" توصیف می شود و در مطالعه سیستم های بیولوژیکی کاربرد گسترده یافته است.
دکتر مورو و دکتر استریکلند هم راه را برای تولید کوتاه ترین و فشرده ترین پالس لیزری هموار کردند. تکنیک اختراعی آنها "سی پی ای" (Chirped Pulse Amplification) نام دارد و از جمله در لیزردرمانی برای هدف گرفتن سلول های سرطانی و جراحی لیزری برای ترمیم بینایی کاربرد دارد.
دکتر استریکلند در گفت و گویی با بی بی سی گفت برای او هم "تعجب آور" بود که ۵۵ سال از آخرین باری که یک زن برنده این جایزه شد می گذرد.
با این حال او تاکید کرد که هرگز در عالم حرفه ای شاهد "رفتار نابرابر" با خود نبوده است. او همچنین از دستاورد دو برنده دیگر امسال که مرد هستند تمجید کرد و آنها را مستحق این جایزه دانست.
جرارد مورو و آرتور اشکین
پیش از این ماریا گپرت-مایر فیزیکدان آلمانی-آمریکایی در سال ۱۹۶۳ به خاطر کشفیاتی در زمینه هسته اتم برنده این جایزه شده بود.
فیزیکدان لهستانی الاصل ماری کوری هم در سال ۱۹۰۳ در کنار شوهرش پی یر کوری و آنتوان آنری باکرل به خاطر تحقیقات در زمینه رادیواکتیویته برنده نوبل فیزیک شد.
ارزش این جایزه ۹ میلیون کرون سوئد - تقریبا معادل یک میلیون دلار - است.
دکتر استریکلند که در دانشگاه واترلو در کانادا تحقیق می کند در واکنش به خبر دریافت جایزه گفت: "اول از همه فکر می کنید چه خبر عجیبی، پس این اولین واکنش من بود. دیگر اینکه از خود می پرسید اصلا خبر واقعی هست."
"در مورد اینکه مشترکا با جرارد برنده می شوم خیلی خوشحالم چون او سوپروایزر و مربی من بود و سی پی ای را به مراحل عالی رساند پس مسلما مستحق این جایزه است. و خیلی خوشحالم که آرتور اشکین هم برنده این جایزه می شود."
او افزود: "کشفیات او در مراحل اولیه این رشته آنقدر زیاد بود که اجازه داد دیگران با کمک آن به دستاوردهای بزرگی برسند و واقعا عالی است که دستاورد او به رسمیت شناخته می شود."
موسسه فیزیک آمریکا (ای آی پی) در بیانیه ای به برندگان تبریک گفت: "کاربردهای بی شماری که مطالعات آنها ممکن کرده، مثل جراحی چشم با لیزر، لیزر پتاواتی، و امکان به تله انداختن و مطالعه ویروس ها و باکتری ها به صورت منفرد نویدبخش دستاوردهای بیشتر در آینده است."
در این بیانیه آمده است که وجود یک زن در میان برندگان امسال به آن جنبه ای تاریخی می دهد.
دستاورد این محققان از جمله در جراحی لیزری چشم کاربرد دارد
پیشرفت های بزرگ در فیزیک لیزر
تا پیش از دستاورد بی سابقه دکتر استریکلند و دکتر مورو، نیروی پالس های لیزری حتی در اوج آن محدود بود، چون با افزودن بر شدت و قدرت لیزر، وسایل تولیدکننده آن نابود می شد.
محققان برای دور زدن این مشکل ابتدا پالس های لیزری را در زمان کش دادند تا از قدرت آن در اوج بکاهند، بعد آنها را تقویت و در نهایت فشرده کردند.
وقتی یک پالس لیزری در زمان فشرده و کوتاه تر می شود، نور بیشتری در یک فضایی کوچک می گنجد. این به طور چشمگیری بر شدت پالس می افزاید.
تکنیک دکتر استریکلند و دکتر مورو موسوم به "سی پی ای" تبدیل به استانداردی برای تولید لیزرهای فشرده و قوی شد.
آرتور اشکین هم یکی از آرزوهای قدیمی داستان های علمی-تخیلی را جامه عمل پوشید: استفاده از فشار پرتوهای نور برای جابجایی اجسام فیزیکی. او با این دستاورد در واقع موچینی نوری اختراع کرد که امروز برای گرفتن ذرات، اتم ها، ویروس ها و سلول های زنده استفاده می شود.
او ابتدا تلاش کرد با استفاده از نور لیزر ذرات کوچک را به سوی مرکز اشعه هدایت کند و آنها را آنجا نگه دارد.
او در سال ۱۹۸۷ از این موچین نوری برای به به دام انداختن باکتری ها بدون آسیب رساندن به آنها استفاده کرد. این شیوه اکنون کاربرد گسترده ای در مطالعه سازوکار حیات دارد.
ماری و پی یر کوری که در سال 1903 برنده نوبل شدند
بی بی سی فارسی
