از درخت سیب تا روح‌الله زم*، فرزانه روستایی

 فرزانه روستایی

بسیاری از سیاسیون با روح الله زم مشکل داشتند و او را بنیانگذار یک سایت خبری با منابع زرد می‌دانستند. شاید علت اصلی این قضاوت، جوانی و جسارت زیادی و آقازاده بودن نسبی او باشد، اما هر چه هست نمی‌توان نقش و تاثیر کارکرد حیرت آور آمد نیوز روح الله زم را به عنوان یک واقعیت سیاسی در تاریخ معاصر ایران و در معادلات سیاسی نادیده گرفت. 
ظاهرا تقدیر این بوده که در نیم قرن اخیر دوعدد روح الله از حومه پاریس برای ایرانی‌ها خیلی تاثیر گذار شوند. سال ۱۳۵۶ آیت الله خمینی از زیر یک درخت سیب در نوقل لوشاتو سرنگونی رژیم شاه را هدایت کرد تا اندکی بعد لشگری از روحانیون دنیا ندیده و بی تجربه و گرسنه اداره کشوری را در اختیار بگیرند که قبلا ایالت پنجاه و یکم آمریکا بود...

از سال ۱۳۹۵ نیزآمد نیوز روح الله زم با انتشار اخباری که کسی نمی‌داند از کجا می‌آید بارها زیر پای اکثر مسئولان اصلی جمهوری اسلامی را پاکیزه جارو کرد، هر چند این اخبار ابتدا از سوی رسانه‌ها جدی گرفته نشد. بزرگترین ایرادی که به آمد نیوز وارد می‌کردند به زبان ساده این بود که سایز اطلاعات از دهان روح الله زم خیلی بزرگتر بود. منظور اخباری است که در دنیای مدرن افشای هر کدام از آنها در هر کشور دیگری اگر منجر به تغییر رژیم نشود بی تردید دو سه لایه از مسئولان را روانه دادگاه یا زباله دانی می‌کند. اما از آنجا که جمهوری اسلامی با ولایت فقیه از آسمان آویزان است هیچ نوع افشاگری بر آن کارگرنبوده و نیست و انگارمسئولان نظام مانند خدایان روم باستان روئین تن هستند.

اینکه اخبار آمد نیوز از کجا می‌آید مهمترین علامت سوال حول و حوش روح الله زم بود و هست. اما هرچه هست به احتمال زیاد لایه هایی از کارکنان و دوائر اطلاعات، قوه قضاییه، سپاه، و دفتر رهبر و نیز حفاظت اطلاعات همه این چهار نهاد که هم رقیب یکدیگرهستند و نگران آینده، باید تامین کننده این اطلاعات حساس به خارج از کشور باشند که روح الله زم آنها را منتشر کرده است.

با توجه به کمیت اخبار، و نیز کیفیت افشاگری که آمدنیوز چهار سالی درگیر آن بود اگر درصدی از ضریب خطا را طبیعی بدانیم می‌شود گفت که روح الله زم در مجموع موفق بوده و توانسته است به انحصار اخبار ویژه در دست دایره‌های مخوف اطلاعاتی ــ امنیتی پایان دهد.

افشای دهها خبر از اختلاس‌های ریز و درشت که در ایران امری عادی شده است، افشاگری در مورد سعید طوسی متجاوز و انتشار اسناد تجاوز به نوجوانان کلاس قرآن که پیگری قضایی آنان به جایی نرسید، ۶۳حساب مشکوک رئیس قوه قضاییه و دریافت سود ماهانه آنها، افشای حقوق‌های نجومی مدیران دولتی، ‌افشای پشت پرده برکناری لاریجانی و اختلاف نظر لاریجانی‌ها با دفتر رهبر، و افشای اسناد معاملات نفتی و رانت‌های اقتصادی نهاد هایی که منع قانونی برای فعالیت اقتصادی داشتند. 
همچنین انبوهی از اخباردر باره عزل و نصب مدیران درآمد نیوز می‌آمد که ابتدا تکذیب می‌شد، اما مدتی بعد واقعیت از آب در می‌آمد. این‌ها همه اطلاعاتی هستند که دوائر دولتی خلافکار را نگران می‌کرد و همه در پی آن بودند که حتی با صرف میلیون‌ها دلارهزینه به هر قیمتی او را به دام بیاندازند.

سابقه ژولیان آسانژ و سایت ویکیلیکس

اولین موج سونامی جهانی افشای اسناد محرمانه خلافکاری نهادهای دولتی یا مقام‌های سیاسی، قضایی، یا نظامی در سال ۲۰۰۶ از سوی ژولیان آسانژ آغاز شد که منجر به شکل گرفتن سایت افشاگر ویکیلیس شد. هر چند در ایران سایت‌های ارزان قیمت وابسته به سپاه و دستگاههای امنیتی اخبار منتشر شده از سوی آمد نیوز را بی ارزش و جاسوسی می‌نامند، اما روزنامه‌های معتبر دنیا در آمریکا و انگلیس همیشه داوطلب انتشار اسناد ویکیلیکس بوده‌اند. نیویورک تایمز، واشنگتن پست،، ‌گاردین، ایندیپندنت مهمترین نهادهای مطبوعاتی بوده و هستند که همواره آماده انتشار اسنادی بوده‌اند تا خلافکاری‌های نهادهای دولتی و مقام‌های کشورها را افشا و اخبار آن را منتشر کنند.

این روزنامه‌ها حتی وقتی ژولیان آسانژ در دادگاه کشوری با شکایت مواجه می‌شد همیشه تیم وکلای زبردست خود را اعزام کرده‌اند تا با استناد به محکمترین قوانین ملی و بین المللی ژولیان آسانژ را نجات دهند و هزینه روند قضایی را نیز خود می‌پرداختند. کشوری مثل سوئد نیز که بیشترین قوانین در مورد محرمانه بودن فعالیت سایت‌ها و اطلاعات آنها را دارد میزبان سرور ویکیلیکس است که در یک پناهگاه اتمی متروکه قرار دارد.

در واقع انتشار اخبار برگزیده از میلیون‌ها سندی که ویکیلیکس افشا کرده است برای این روزنامه‌ها اعتبار بین المللی نیز به همراه آورده است. بر خلاف روح الله زم که به جاسوسی و ارتباط با کشورهای منظقه متهم شده است روزنامه‌های معتبر جهان همواره معتقد بود‌اند که اخبار حساس از هر منبعی به دست آمده باشد برای انتشار اهمیت دارد. زیرا این اخبار عملکرد رهبران فاسد کشورها را که علیه مردم و شهروندان عادی انجام شده است را افشا می‌کند و تامین منافع مردم عادی بی پناه در پس این اخبار افشاگرانه قرار دارد.

ویکیلیکس در جریان فعالیت‌های خود از سال ۲۰۰۶ صدها هزار سند از وزارت خارجه آمریکا را منتشر کرد که بعد از انتشار با توسل به قانون حمایت از افشاگرمفاسد دولتی مورد حمایت قرار می‌گرفت. ویلیلیکس اسنادی منتشر کرد مبنی بر اینکه آمریکا برخی زندانیان گوانتانامو را پنهان کرده و به صلیب سرخ گزارش نداده است ٫ در جریام جنگ عراق چگونه غیر نظامیان هدف قرار گرفته‌اند. ارتش آمریکا چگونه به اشتباه دوربین خبرنگاران رویتر را با آر پی چی اشتباه گرفته و همه آنها را کشته است. اسنادی منتشر کرد ازکشتار مخالفان سیاسی در کشورهای مختلف، دفن زباله‌های هسته‌ای در ساحل عاج بدون رعایت ملاحضات فنی، ویدئوهایی از کشتار غیر نظامیان عراقی از سوی هلیکوپتر‌های آمریکایی در عراق و حتی در افغانستان. 
در ضمن چندین بار ویکیلیکس اسناد دیپلماتیک بسیاری از کشور‌ها از جمله عربستان با سوریه را منتشر کرد و میلیون‌ها سند امنیتی و دیپلماتیک از وزارت خارجه آمریکا و پنتاگون منتشر شد که اگر در ایران چنین اتفاقی افتاده بود صد‌ها نفر را بخاطرش اعدام می‌کردند. در هر حال خسارتی که دستگاههای امنیتی و دیپلماتیک آمریکا از ویکیلیکس متحمل شدند بالغ بر میلیاردها دلار می‌شود. زیرا رد بسیاری از اسناد افشا شده باید گم می‌شد یا نحوه بایگانی و دسترسی به آنها در حجم میلیونی بایت تغییر می‌کرد که کار حجیم و طاقت فرسایی بوده و هست و هنوز ادامه دارد.

افشاگری‌های ادوارد اسنودن

اسنودن کارمند آژانس امنیت ملی آمریکا بود که از سال ۲۰۱۳ به میلیونها سند مهم دولتی دسترسی داشت. او بنا بر ایده شخصی معتقد بود که ایالات متحده أمریکا اجازه ندارد حریم خصوصی شهروندان عادی را نقض کند، یا اینکه اطلاعات خصوصی زندگی شمار قابل توچهی از سیاستمداران دنیا را جمع آوری کند. افشای اسناد الیزه حاکی از این بود که سیا همه مکالمه‌های تلفنی مرکل و و سارکوزی را شنود می‌کرده است. حتی بعدا معلوم شد که دولت انگلیس با تکنیک‌های بسیار پیشرفته‌ای به کابل‌های نوری زیر دریایی احتمالا در زیر آبهای خلیج فارس وصل شده و برای سالها از همه اطلاعاتی که از کابل‌های نوری قدرتمند زیر دریا رد می‌شده است کپی برداری می‌کرده است. در جریان این همکاری اطلاعاتی لندن و واشنگتن همه این اطلاعات به آژانس امنیت ملی آمریکا تحویل و تحلیل می‌شده است. اسنادی که ادوارد اسنودن افشا کرد حاکی از جاسوسی صنعتی بسیاری از کشور‌ها از یکدیگر بوده است. بر اساس افشاگری‌های اسنودن معلوم شد که آمریکا علاوه بر تلفن، ‌ ایمیل و موتور جستجوگر لپ تاپ همه شخسیت‌های سیاسی، از میلیون‌ها شهروند عادی جاسوسی و اطلاعات خصوصی آنها را تحلیل می‌کرده است.

دولت آمریکا در ژوئن ۲۰۱۳ پاسپورت ادوارد اسنودن را باطل کرد تا او نتواند به هیچ کشوری سفر کند. اسنودن که متهم به سرقت اسناد طبقه بندی شده دوایر مختلف آمریکا بود بدون پاسپورت و مدارک قانونی مسافرتی اول به هنگ کنگ پرواز و پس از آن به روسیه رقت و دو ماه در سالن فرودگاه مسکو زندگی کرد. جورج بایدن معاون اوباما نیز با روئسای جمهور۲۱ کشور که او در خواست پناهندگی داده بود مذاکره کرد تا اسنودن را نپذیرند. در نهایت دولت روسیه با این شرط که او هیچ فعالیتی علیه آمریکا انجام ندهد به او پناهندگی داد. او۶ سال است که در مسکو زندگی می‌کند. ژولیان آسانژ نیزاز ۱۲ ژوین ۲۰۱۲ در یکی از اتاق‌های سفارت اکوادور در لندن زندگی کند و به عبارتی زندانی بود و ازترس بازداشت شدن از سوی پلیس انگلیس برای شش سال پای خود را به خیابان‌های لندن نگذاشت. وقتی دولت اکوادور دست از حمایت اسنودن برداشت پس از چند ساعت او بازداشت و روانه دادگاه و زندان شد.

برخلاف ایران که روح الله زم را متهم به وطن فروشی یا جاسوسی می‌کنند در دنیای مدرن کسی که اسناد مفاسد دولتی را افشا می‌کند به عنوان شهروند جامعه جهانی می‌پذیرند و نهادهای حقوق بشر به آنها جایزه می‌دهند. برای مثال، فوریه دو سال گذشته یکی از کمیسیون‌ها سازمان ملل یک لایحه غیر الزام آور صادر کرد که بر اساس آن ژولیان آسانژ تحت بازداشت خود سرانه قرار گرفته است که باید آزاد وخسارت وارد شده به او جبران شود. اما دولت‌های آمریکا، انگلیس، ‌و سوئد این لایحه را نپذیرفتند.

دومین سایتی که بعد ازبسته شدن آمد نیوز اخبار درگیری‌ها و جنبش جدید مردم ایران را مستقیما گزارش می‌کرد پربیننده ترین سایت ایرانی و متاسفانه صد هزار برابر محبوب تر از صدا و سیمای جمهوری اسلامی بوده است که بودجه و درآمد میلیاردی دارد اما نقش بختک ملی را بر اعصاب مردم ایران بازی کرده‌اند.

به عبارت دیگر و در یک ظرفیت کوچکتر، روح الله زم و آمد نیوز را باید در همان چهارچوبی مورد ارزیابی قرار داد که جامعه جهانی ویکیلیکس، ژولیان آسانژ‌و نیز ادوارد اسنودن را ارزیابی می‌کند. آسانژ، ‌اسنودن، و روح الله زم پدیده جدید عصر ارتباطات هستند که برای دفاع از حقوق شهروندی کسانی تلاش کرده‌اند که حامی و پشتیبانی ندارند و خون آنها از سوی قدرت‌های پیچیده سیاسی اقتصادی در حال مکیده شدن است.

چه بلایی بر سر روح الله خواهد آمد؟

حال این روح الله زم است و پنج نهاد وزارت اطلاعات، قوه قضاییه، دفتر رهبری، سازمان سپاه، اطلاعات سپاه، به علاوه تشکیلات حفاظت اطلاعات تک تک آنها که در مجموع می‌شود ۱۰ نهاد فوق امنیتی که همگی منتظر هستند تا دیر نشده روح الله زم را ازیکدیگر ربوده ودر بازدلشتگاههای خصوصی خود او را بدرند. او را بارها تا نزدیکی‌های تور با خود کشیده بودند. بارها اخبار علامت دار به اومی رساندند تا این سازمان‌ها رد یکدیگر را بزنند. بارها همه این نهادها علیه یکدیگر افشاگری کردند و خبر درگیری‌های درونی را به آمد نیوز رساندند. تا حدی که زم در جایی گفته بود سرورآمد نیوز پر است از اخباری که از صحت آن اطمینان دارد، اما حتی خودش جرات انتشار آن را ندارد.

اینکه روح الله زم چند روز دیگردر یک جایی به سرنوشت سعید امامی دچار شود بزرگترین نگرانی از آینده کسی است که حمایتی برای خود در جایی دست و پا نکرد. هر چه هست، براساس استانداردهای خبری و رسانه‌ای دنیای امروز روح الله زم کاری کرد کارستان.

نام او از صدر جدول کسانی که برای مردم ایران و آب و خاک ایران از جان مایه گذاشتند و دل سوزاندند هیجگاه جابجا نمی‌شود. هر چند اپوزسیسون خارج از کشور هم دل پر خونی از او داشتند و اغلب معتقد بودند روح الله زم خیلی زبان حالی‌اش نمی‌شود تا بتوان با او کنار آمد و با سایت آمد نیوز معامله کرد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* اصل این نوشتار در ژانویه ۲۰۱۸ برای سایت زیتون نوشته شد اما زیتون به دلیل اختلاف شخصی مسئول سایت با آمد نیوز آن را منتشر نکرد.