قدم زدن مردم در ایام تعطیلات کریسمس در کنار درخت کریسمس مقابل ستون واندوم میباش.
کریسمس از کجا سرچشمه گرفت؟ از کتاب مقدس یا بت‌پرستی؟ منشأ واقعی بابانوئل، گیاه دارواش (mistletoe)، درخت کریسمس، حلقه‌های گل و رسم مبادلۀ هدایا چیست؟ در تصور بسیاری از افراد، کریسمس زمانی عالی برای هدیه ردوبدل کردن، کنار خانواده بودن، موسیقی گوش دادن، تزئینات زیبا و شاد، ضیافت با غذاهای خاص و خواندن سرودهای خاص این دوره است.
اگرچه ۲۵ دسامبر روزی است که مسیحیان تولد عیسی مسیح را جشن می‌گیرند، تاریخ و بسیاری از آداب‌ورسومی که ما را با کریسمس مرتبط می‌کند، در واقع از سنت‌های بت‌پرستی که انقلاب زمستانی را جشن می‌گرفتند، سرچشمه گرفته است. در کتاب مقدس هیچ تاریخی از تولد عیسی مسیح ذکر نشده و کسی تاریخ دقیق را نمی‌داند. بعضی از پژوهشگران اعتقاد دارند که عیسی مسیح در بهار متولد شده است.
«کنیت دیویس» مورخ می‌گوید: « جشن گرفتن کریسمس نشان می‌دهد که هرکدام از ما یک بت‌پرست درون داریم». به‌گفتۀ دیویس، کریسمس در اوایل قرن چهارم جشن گرفته می‌شد که نشان می‌دهد تقریباً هیچ ربطی به تولد عیسی مسیح نداشته است.
در روم باستان جشنی به نام «ساتورنالیا» وجود داشت که انقلاب زمستانی را جشن می‌گرفتند. انقلاب زمستانی چیست؟ این کوتاه‌ترین روز سال است و پس از آن روزها طولانی‌تر می‌شوند. بیشتر سنت‌هایی که مرتبط با کریسمس می‌شود به انقلاب زمستانی مربوط است که در رم باستان در ۲۵ دسامبر جشن گرفته می‌شد. زمانی که در رم باستان مسیحیت دین رسمی شناخته شد، آن‌ها توانستند این تاریخ را تثبیت کنند. در این زمینه مقداری اختلاف وجود دارد؛ ولی بدون شک، در رم به‌عنوان یک روز مهم با هدیه ردوبدل کردن، شمع روشن کردن، آواز خواندن و تزئین خانه‌ها این روز جشن گرفته می‌شد که باعث تثبیت شدن روز کریسمس در ۲۵ دسامبر شد.
در اینجا چند نکته دربارۀ کریسمس را با هم مرور می‌کنیم.
1. سنت درخت کریسمس برای اولین‌بار به‌وسیلۀ مصریان و روم باستان ابداع شده است. در آن زمان از کاج، درختان همیشه‌سبز و حلقه‌های گل استفاده می‌کردند. استفادۀ امروزه از درخت کاج از آلمان در قرن شانزدهم میلادی شروع شد. به‌جای استفاده از دکورهای زرق‌وبرقی امروزه، در آن زمان درخت‌های کاج با میوه و آجیل تزیین می‌شدند.
درخت کریسمس در مرکز شهر آنتورپ، بلژیک بیست وسوم دسامبر ٢٠١٢.
درخت کریسمس در مرکز شهر آنتورپ، بلژیک بیست وسوم دسامبر ٢٠١٢. AP - Virginia Mayo
2. بابانوئل در هلند با نام «سینتر کلاوز» (Sinterklaas) شناخته می‌شد. برای کودکان بابانوئل نشانۀ این است که هدیه دریافت کنند. اما بابانوئل چگونه به‌وجود آمد؟ شخصیت بابانوئل بر اساس «سنت نیکولاس» ساخته شده است. «سنت نیکولاس» یک اسقف مسیحی بود که به فقرا و نیازمندان کمک می‌کرد. لباس او همیشه قرمز نبود، بلکه بابانوئل در ابتدا لباس‌هایی به رنگ آبی، بنفش و سبز می‌پوشید. سپس در سال ١٩٣١ شرکت کوکاکولا برای تبلیغات، تصویرگری به نام «هادون ساندبلوم» را استخدام کرد و بابانوئل شاد امروزی با لباس قرمز ماندگار شد.
3. «رودالف» یا گوزن شمالی دماغ‌قرمزی، سورتمۀ پر از هدایای بابانوئل را می‌کشد؛ البته به کمک هشت گوزن دیگر که هرکدام نام خودشان را دارند. برای اولین بار در سال ١٩٣٩ فروشگاه بزرگ مونتگومری به‌عنوان یک ترفند تبلیغاتی که فروشگاه بتواند آن را به خریداران هدیه بدهد، از یکی از نویسندگان آگهی تجارتی به نام «رابرت ال می» خواست که داستان کریسمس برای بچه‌ها بسازد و این‌چنین رودالف با توزیع ٢٤ میلیون نسخه از انتشار داستان در سال اول متولد شد.
4. بابانوئل هم هدیه دریافت می‌کند. کودکان هلندی نیز برای سنت نیکولاس غذا و نوشیدنی کنار می‌گذاشتند تا در روز جشن به او احترام بگذارند و بابانوئل نیز بتواند به شب شلوغ و پرزحمت پخش کردن هدیه به کودکان در سرتاسر دنیا بدن خستگی و با انرژی بیشتر ادامه بدهد. امروز این سنت قدیمی هنوز ادامه دارد و کودکان یک لیوان شیر و بیسکویت برای بابانوئل زحمت‌کش می‌گذارند.
5. بابانوئول در فرانسه هم چندین آدرس دارد. اگر ساکن فرانسه هستید و می‌خواهید به بابانوئل نامه بنویسید، می‌توانید از طریق سیستم پست برای او نامه ارسال کنید. نشانی‌های بابانوئل از این قرار است:
Père Noël, 33500 Libourne France
Petit Papa Noël, 1 rue du Ciel étoilé pôle Nord
Monsieur Père Noël, Atelier du 25 Décembre 250 avenue des Nuages 1000 Pôle Nord
Papa Noël, Avenue des Rennes, Laponie
اگر به نامۀ شما جواب بدهد هیچ متعجب نشوید؛ زیرا بابانوئل حتی در شلوغ‌ترین و پرکارترین زمانش هم به نامۀ شما پاسخ خواهد داد.
6. تاج گل کریسمس نماد عشق و زندگی ابدی است. در ابتدا به‌عنوان نمادی از مسیح ایجاد شد. در واقع تاج خاری است که عیسی مسیح در زمان مصلوب شدن خود به سر داشت و رنگ قرمز نشان‌دهندۀ خون عیسی مسیح است.
7. آب‌نبات سفید و قرمز. منشأ این آب‌نبات آلمان است. ٢٦ دسامبر نه‌تنها روز باکسینگ است، بلکه روز ملی آب‌نبات نیشکر هم هست. در آغاز قرن هفدهم در آلمان، این شیرینی نمادی از عصای چوپان بود. در اواسط قرن نوزدهم این عصای نیشکر به ایالات متحده راه یافت و امروزه هم به‌عنوان تزیین آویزان روی شاخه‌های درخت کریسمس دیده می‌شود.
8. جوراب‌های کریسمس گرم، بزرگ و زیبا هستند. سنت آویزان کردن جوراب در نزدیکی کریسمس از آنجا شروع شد که روزی روز‌گاری در زمان‌های قدیم مرد فقیری بود که صاحب سه دختر بود. در آن زمان ازدواج بسیار مهم بود؛ اما این خانواده توانایی مالی نداشتند که دخترانشان را به خانۀ بخت بفرستند و پول کافی برای خرید جهیزیۀ آن‌ها نداشتند. سنت نیکولاس سخاوتمند از این داستان باخبر می‌شود و یک شب بعد از اینکه دخترها جوراب خود را می‌شویند و در کنار آتش برای خشک شدن آویزان می‌کنند، سنت نیکولاس کیسه‌ای از طلا را پایین دودکش می‌اندازد. این کیسه پر از سکۀ طلا در جوراب دختر بزرگ می‌افتد و به این ترتیب، این خانواده توانستند که دختر بزرگ را شوهر بدهند. سنت نیکولاس این کار را برای دو دختر دیگر این خانواده نیز انجام می‌دهد تا اینکه این سه دختر به خانۀ بخت می‌روند. امروزه کودکان جوراب کریسمس خود را برای اینکه بابانوئل آن‌ها را پر از آب‌نبات و شیرینی بکند، آویزان می‌کنند.
9. کریسمس زمان تبادل هدایا است. معمولا خیلی‌ها یا در طول سال پس‌انداز می‌کنند تا بتوانند برای خانواده و دوستان هدایا بخرند یا خودشان درست کنند. اما آیا می‌دانستید که بزرگ‌ترین هدیۀ کریسمس که تا کنون داده شده، کدام است؟ این هدیه از طرف مردم فرانسه به آمریکا و به‌نشانۀ دوستی بوده است. فرانسه در سال ١٨٨٦ مجسمۀ آزادی را به‌عنوان هدیه کریسمس به ایالات متحده هدیه کرد.
10. سنت غذای کریسمس در فرانسه شامل فواگرا یا «جگر چرب اردک»، صدف، ماهی قزل‌آلای دودی یا سالمون، بوقلمون با شاه‌بلوط، کیک شکلاتی کریسمس به فرم تنۀ درخت (رولت) و غیره است. غذاهایی که در اینجا نام بردیم غذای کلاسیک کریسمس هستند که بیشتر شما آن‌ها را می‌شناسید. اما آیا همیشه فرانسوی‌ها در این روز این غذاها را داشتند؟
بوقلمون و شکلات تا قرن شانزدهم در بشقاب‌ها ظاهر نشدند، قبل از آن نوعی سوسیس سفید یا قرمزرنگ که از گوشت غاز یا اردک بود، سر سفره بود. همچنین با ناپدید شدن شومینه‌های بزرگ در قرن نوزدهم کنده چوبی به تدریج جای خود را به کیک شکلاتی به‌شکل تنۀ درخت داد. و اما در بریتانیا؛ بوقلمون‌ها صدها سال قبل از دورۀ ویکتوریا از آمریکا به بریتانیا آورده شدند. زمانی که ویکتوریا به سلطنت رسید، گوشت مرغ و بوقلمون برای بیشتر مردم بسیار گران بود. در انگلستان شمالی فیلۀ گوشت غذای سنتی کریسمس بود، درحالی‌که در لندن و جنوب، غاز غذای محبوب بود. بسیاری از مردم فقیر به خرگوش بسنده می‌کردند. از سوی دیگر، غذای روز کریسمس ملکه ویکتوریا و خانواده‌اش در سال ١٨٤٠ شامل گوشت گاو و البته یک یا دو قوی کبابی سلطنتی بوده.
در اینجا طرز تهیۀ سادۀ بوقلمون را بخوانید. این طرز تهیۀ بوقلمون به‌سبک آسان برگرفته از آشپز معروف انگلیسی، جیمی آلیور، است.
مواد لازم:
یک عدد بوقلمون پنج‌کیلویی؛
روغن‌زیتون؛
نمک دریایی؛
فلفل سیاه؛
یک عدد نارنگی؛
چند شاخه رزماری تازه؛
دو عدد پیاز پوست‌کنده و درشت خردشده؛
دو عدد شاخۀ کرفس درشت خردشده؛
دو عدد هویج درشت خردشده.
مواد لازم برای پر کردن شکم بوقلمون:
روغن‌زیتون؛
دو عدد پیاز پوست‌کنده و ریز خردشده؛
نمک دریایی؛
فلفل سیاه؛
٢/١ قاشق چای‌خوری جوزهندی آسیاب‌شده؛
چند برگ تازۀ مریم‌گلی خردشده؛
٣٠٠ گرم گوشت خوک خردشده؛
مقدری آرد سوخاری.
من شخصاً دل و جگر مرغ را به‌همراه دارچین، پودرجوزهندی، نمک، فلفل و چند عدد نان تست قهوه‌ای و مقداری شیر در مخلوط کن پوره می‌کنم؛ سپس میخک، بادیان ستاره‌ای، آلوی جنگلی و برگ آلو را به آن اضافه می‌کنم. این معجون یا مخلوط خوشمزه برای پر کردن شکم بوقلمون است.
1. بوقلمون را دست‌کم یک ساعت قبل از پخت از یخچال بیرون بیاورید. اگر آن را بشویید، حتماً آن را با دستمال خشک کنید و مطمئن شوید که پوست آن خشک کامل باشد. روی بوقلمون را مقدار زیادی روغن زیتون، نمک و فلفل بریزید و این مواد را روی آن مالش دهید. فر خود را از قبل روشن کنید، درجه را تا آخر بگذارید تا گرم شود. اگر با گوشت خوک می‌خواهید این غذا را بپزید، به خواندن ادامه بدهید. یک یا دو لیوان روغن زیتون را در تابۀ بزرگی روی حرارت متوسط بریزید و پیاز خردشده را به آن اضافه کنید و به‌مدت ده دقیقه و تا زمانی که پیاز تا اندازه‌ای نرم شود تفت بدهید. کمی نمک، فلفل، جوزهندی آسیاب‌شده و برگ‌های مریم‌گلی خردشده را با هم مخلوط کنید و به‌مدت یک یا دو دقیقه تفت دهید.
2. این مخلوط را در کاسۀ بزرگی بریزید و بگذارید که خنک شود. پس از خنک شدن گوشت خوک چرخ‌شده را همراه با آرد سوخاری به آن اضافه کنید. در اینجا باید آستین خود را بالا بزنید و با دستان تمیز و شسته‌شده همۀ این مواد را مخلوط کنید. وقتی به‌خوبی مخلوط شد، آن را به‌شکل توپ در بیاورید و بگذارید که خنک شود تا آمادۀ پر کردن شکم بوقلمون شود.
3. حواستان باشد که پوست دور گردن بوقلمون پاره نشود. داخل شکم بوقلمون را با مواد آماده‌شده پر کنید، نارنگی نصف شده را همراه با رزماری تازه و سبزیجات خردشده در کف ظرف فر بگذارید، سپس بوقلمون را با فویل آلومینیوم بپوشانید و روی سبزیجات قرار بدهید و در فر از قبل روشن و گرم بگذارید. حرارت فر را کمتر کنید حدود ١٨٠ درجه برای فر گازی مناسب است و به مدت ٣٥ تا ٤٠ دقیقه به‌ازای هر کیلو زمان پخت لازم است. برای بوقلمون 5 کیلویی حدودا سه تا سه‌ونیم ساعت زمان لازم است.
4. هر بیست دقیقه یک بار به بوقلمون سر بزنید. برای جلوگیری از خشک شدن آن، از مایع خودش که ته ظرف جمع شده، روی آن بریزید. بعد از دو ساعت و نیم، فویل آلومینیوم را بردارید که پوستش طلایی شود.
5. برای اینکه مطمئن شوید که درست پخته شده، کاردی را در ضخیم‌ترین قسمت بوقلمون فرو کنید. اگر مایع روشنی از آن خارج شود و پوست بوقلمون بهراحتی باز شود، بوقلمون آماده است؛ اگر نه، برای مدتی دیگر آن را به فر برگردانید که به پخت ادامه دهد.
6. اگر به‌جای گوشت خوک شکم بوقلمون را با دل و جگر مرغ پر کردید، باز هم به همین روش پخت را انجام بدهید.
سبزیجات، سالاد و مخلفات دیگر شام را هم زمانی که بوقلمون در حال پخت است بهراحتی می‌توانید آماده کنید.
نوش جان.
متن توسط: منا عامری / رادیو بین المللی فرانسه
