نامه «جليلي» به «اشتون»:
«فريز» نشست مسكو
كمتر از دوهفته ديگر نشست «مسكو» برگزار مي‌شود؛ با يك تفاوت عمده نسبت به نشست قبلي در «بغداد»: «خوشبيني‌هاي رو به افول، چشم‌اندازهاي رو به غروب.» موضوعي كه سبب شده در گرماي تابستان مسكو مذاكرات آتي هسته‌اي را در اين شهر به يخبندان نزديك كند. اين را مي‌توان از فضاي حاكم پس از مذاكرات سياسي و ديپلماتيك جمهوري اسلامي ايران و گروه 1+5 در «بغداد» برداشت كرد؛ فضايی كه به نظر مي‌رسد از حركت در مسير تعامل و تفاهم منحرف شده است. از يك سو جمهوري اسلامي و از سوي ديگر گروه 1+5 بسته‌هاي پيشنهادي ارايه شده خود در نشست «بغداد» را مبناي توافق و تفاهم مي‌دانند؛ بسته‌هايي كه در آن گروه 1+5 سخني از تعليق تحريم‌ها عليه ايران به ميان نياورده و در عوض بر تعليق غني‌سازي 20درصد اورانيوم در ايران تاكيد دارد و جمهوري اسلامي ايران در بخش‌هايي از آن خواستار گفت‌وگو درباره مسايل منطقه‌اي و جهاني از جمله حل بحران در كشورهاي سوريه و بحرين است.
بنابراين پيش‌بيني مي‌شد كه دو طرف براي دستيابي به يك توافق حداقلي در نشست «مسكو» نگاه و رويكرد تازه و متفاوتي را در دستور كار قرار دهند؛ نگاهي كه مي‌توانست مبتني بر توافقات حاصل‌شده در دور نخست مذاكرات ايران و گروه 1+5 در «استانبول» باشد. در مذاكرات استانبول دو طرف توافق كردند تا در «بغداد» بر سر «تدوين يك مداليته جامع مذاكره» با يكديگر گفت‌وگو كنند و مقرر شد كه هلگا اشميت، معاون كاترين اشتون مذاكره‌كننده ارشد گروه 1+5 و علي باقري، معاون سعيد جليلي، مذاكره‌كننده ارشد هسته‌اي ايران اقدام به تدوين پيش‌نويس اين مداليته كنند. با اين حال با وجود ديدارهاي دوجانبه باقري و اشميت، پيش از نشست بغداد، پيش‌نويس مداليته تهيه‌شده اساسا در دستور كار قرار نگرفت و مسير مذاكرات با بسته‌هاي پيشنهادي ارايه شده دو طرف به سمت و سوي ديگر سوق پيدا كرد. همين امر نيز اين مذاكرات را عملا بي‌نتيجه گذاشت اما بدون دستاورد نه. دستاورد نشست بغداد تداوم مذاكرات و توافق براي ديدار مجدد در مسكو بود. در پايان اين ديدار نيز براساس آنچه اعضاي هيات مذاكره‌كننده جمهوري اسلامي ايران تاكيد مي‌كنند باز هم قرار بود كه باقري و اشميت به منظور فراهم كردن زمينه مذاكرات مسكو با يكديگر ديدار و گفت‌وگو كنند. دو هفته از نشست بغداد گذشت و دو طرف قرار ملاقاتي با يكديگر تنظيم نكردند. همين امر علي باقري را دست به قلم كرد تا براي هلگا اشميت نامه بنويسد. او در نامه نخست خود كه پنج روز پس از گفت‌وگوهاي بغداد، براي اشميت ارسال كرده بود ضمن اعلام آمادگي براي برگزاري نشست كارشناسان، گفت: موفقيت نشست مسكو در گرو تمهيد مقدمات لازم و تدوين دستور كار جامع و توافق‌شده است. عدم آمادگي طرف مقابل براي برگزاري چنين نشستي موجب شد تا معاون سياست خارجي و امنيت بين‌الملل دبير شوراي‌عالي امنيت ملي روز سه‌شنبه نامه دوم را براي هلگا اشميت بنويسد. معاون مذاكره‌كننده ارشد هسته‌اي ايران رونوشت نامه دوم را، هم براي نمايندگان شش كشور حاضر در گفت‌وگوها و هم براي رسانه‌ها ارسال كرد تا از يك‌سو كشورهاي عضو گروه 1+5 و از سوي ديگر افكار عمومي را در جريان عزمش براي ديدار با معاون مذاكره‌كننده ارشد هسته‌اي گروه 1+5 قرار دهد.
باقري با اشاره به گذشت نزديك دو هفته از گفت‌وگوهاي بغداد بر ضرورت برگزاري نشست كارشناسان در فرصت اندك باقي‌مانده تاكيد كرد تا زمينه پيشرفت مورد انتظار در انجام توافق‌هاي مذاكرات استانبول2 و بغداد را فراهم كند. نامه رسانه‌اي‌شده باقري با پاسخ رسانه‌اي نيز همراه شد. البته نه توسط اشميت بلكه توسط سخنگوي كاترين اشتون. «مايا كوتسيانچيچ»، روز سه‌شنبه در واكنش به انتشار نامه دوم معاون مذاكره‌كننده ارشد هسته‌اي ايران تاكيد كرد كه به نامه نخست ايران پاسخ داده شده است. سخنگوي كاترين اشتون، با بيان اينكه «ما به اين نامه پاسخ داده‌ايم. دقيق‌تر اگر بگويم، خانم هلگا اشميت، روز دوشنبه به اين نامه پاسخ داده است»، گفت: «اصل موضوع اينجاست كه اين مساله ماهيت سياسي دارد و لازم است ما نشانه‌هايي آشكار از سوي طرف ايراني ببينيم كه مي‌خواهد وارد گفت‌وگويي سازنده درباره پيشنهادهاي گروه 1+5 شود.»
پاسخ سخنگوي اشتون این بود که گروه 1+5 ديگر به دنبال پيگيري مذاكرات براساس توافقات استانبول نيست. طرف‌هاي درگير در پرونده هسته‌اي ايران خواستار دريافت پاسخ مشخص از سوي جمهوري اسلامي ايران به پيشنهادهاي اين گروه در مذاكرات بغداد هستند. پيشنهاد گروه 1+5 در مذاكرات بغداد بر ضرورت توقف غني‌سازي ۲۰درصدي اورانيوم از سوي ايران متمركز شده بود. پيشنهادي كه پيش از اين نيز به عنوان يكي از درخواست‌هاي كشورهاي عضو گروه 1+5 از ايران مطرح شده بود. در مقابل، اين گروه مشوق‌هايي نظير تامين ايزوتوپ‌هاي پزشكي مورد نياز كه جمهوري اسلامي ايران غني‌سازي 20درصدي اورانيوم را براي دستيابي به آن دنبال مي‌كند و نيز تامين لوازم يدكي و قطعات مورد نياز هواپيماهاي غيرنظامي ايران را در قالب بسته پيشنهادي خود ارايه كرد. همان‌طور كه اشاره شد در ميان پيشنهادهاي اين گروه لغو، تعليق يا تعويق تحريم عليه ايران هم به هيچ عنوان به چشم نمي‌خورد.
سخنگوي اشتون در ادامه پاسخ خود درباره نامه دوم باقري گفت: «براي ما ورود سازنده مهم است و نه روند گفت‌وگو. خانم اشتون به طور مستقيم با طرف ايراني دراين‌باره گفت‌وگو خواهد كرد.»
البته پيش از آنكه اشتون با طرف ايراني خود گفت‌وگو كند، اين سعيد جليلي بود كه طرف اروپايي خود را مخاطب قرار داد. دبير شوراي‌عالي امنيت ملي ايران پس از آنكه پاسخ مورد نظر به نامه‌هاي معاونش را دريافت نكرد خود دست به كار شد و ديروز براي مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا نامه نوشت. سعيد جليلي در نامه خود به كاترين اشتون نوشت: تعلل طرف مقابل در برگزاري جلسه معاونان و كارشناسان اراده آنان را براي گفت‌وگوهاي موفق در مسكو در ابهام و ترديد قرار مي‌دهد. وي در اين نامه تاكيد كرد: جمهوري اسلامي ايران با منطق روشن و ابتكارهاي مشخص آمادگي دارد تا گفت‌وگوهاي رو به جلو را براي همكاري شكل دهد. سرپرست تيم مذاكره‌كننده ايران، همچون سخنگوي اشتون، روندي كه گفت‌وگو صرفا براي گفت‌وگو باشد را بي‌ثمر دانست و ابراز اميدواري كرد طرف مقابل بتواند آمادگي لازم را براي شركت در جلسات معاونان و كارشناسان پيدا كند تا مقدمات لازم براي دستور كار اجلاس مسكو فراهم شود.
ديروز همزمان با نامه‌نگاری‌های تهران و گروه 1+5، علي‌اصغر سلطانيه نماينده دايم جمهوري اسلامي ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، در جريان نشست شوراي حكام در وين، طي نطقي تاكيد كرد كه جمهوري اسلامي ايران غني‌سازي اورانيوم را متوقف نخواهد كرد. سلطانيه در اين نشست كه با حضور يوكيا آمانو مدير كل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و نمايندگان 35 كشور عضو شوراي حكام، با تاكيد بر اينكه «جمهوري اسلامي ايران مصمم به همكاري فشرده‌اي با تمام كشورهاي همفكر براي تحقق اين شعار انرژي هسته‌اي براي همه و سلاح هسته‌اي براي هيچ‌كس است» گفت: «جمهوري اسلامي ايران به‌طور كامل بر وظايف بين‌المللي طبقNPT، متعهد است و هميشه برمذاكرات به عنوان تنها مسير متمدنانه براي برداشتن ابهامات و ارتقاي همكاري بر موضوعات جهاني و منطقه‌اي چون كاربرد هسته‌اي براي مقاصد صلح‌آميز، خلع سلاح و عدم‌اشاعه آن تاكيد ورزيده است. در اين چارچوب ايران به فعاليت‌هاي هسته‌اي از جمله غني‌سازي براي مقاصد صلح‌آميز بدون هيچ‌گونه انقطاعي تحت نظارت آژانس و طبق موافقتنامه جامع پادمان (سند 214 آژانس) ادامه مي‌دهد.» اين سخن علي‌اصغر سلطانيه شايد پايان روياي 1+5 براي توافق با ايران براساس بسته پيشنهادي ارايه شده باشد. موضوعي كه از قبل نيز قابل پيش‌بيني بود. چراكه عملا دو طرف هم در بغداد و هم احتمالا در مسكو بر خطوط قرمز يكديگر گام برداشته و برخواهند داشت كه همين امر نيز دورنماي توافقات احتمالي در مسكو را به حداقل رسانده است. جدا از بروز اين سوءتفاهمات مسايل ديگري نيز بر روند مذاكرات مسكو تاثير گذاشته از جمله اتهامات حول محور اختلافات اخير ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بر سر سايت پارچين. در حالي كه فردا (جمعه 19 خردادماه) دور دوم مذاكرات فني و حقوقي هيات‌هاي جمهوري اسلامي ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در وين به ميزباني دفتر نمايندگي جمهوري اسلامي ايران در آژانس برگزار مي‌شود و انتظار مي‌رود كه دو طرف به توافقي بر سر نقشه راه حل و فصل سوالات و ابهامات حول محور برنامه هسته‌اي ايران دست يابند و در نهايت نيز با تعهد آژانس بر سر محرمانه‌ماندن دريافت‌ها از سايت پارچين، درهاي اين سايت روي بازرسان باز شود؛ ديپلمات‌هاي مستقردر آژانس پيش از هرگونه ديدار و مذاكره‌اي ميان ايران و آژانس ايجاد مانع در مسير توافقات احتمالي را دنبال کردند. از جمله آن طرح ادعاي پاكسازي در سايت پارچين بود، ادعايي كه پيش از اين نيز مطرح بوده است. با اين حال سه‌شنبه گذشته نيز اين ادعا بار ديگر از سوي نماينده ايالات متحده آمريكا در آژانس مطرح شد. رابرت وود، رييس هيات ايالات متحده آمريكا در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در نشست شوراي حكام مدعي شد تصاوير ماهواره‌اي از پارچين نشان مي‌دهد كه ايران اين سايت را پاكسازي كرده است. وود در ادامه تاكيد كرد بررسي‌ها حاكي از آن است كه ايران به ميزان كافي اورانيوم با درصد پايين براي كاربرد در توليد سلاح‌هاي اتمي غني‌سازي كرده است. نماینده آمریکا در ادامه مدعی شد که احتمال توافق ایران و آژانس بسیار کم است. بر اين اساس به نظر مي‌رسد كه هنوز دست‌هايي در كار است براي آنكه تهران و آژانس در مذاكرات فني و به طريق اولي جمهوري اسلامي ايران و گروه 1+5 در مذاكرات سياسي به نتيجه مطلوب نرسند. هرچند پیش بینی در این زمینه زود است چرا که برفضای مذاکرات هسته‌‌ای فاکتورهای دیگری از جمله انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا هنوز نقش‌آفرینی می‌کنند.
گروه سیاسی: شرق