موصل؛ ويرانه‌اي آزاد
پس از هشت ماه نبرد نفس‌گير حالا مي‌توان با اطمينان گفت که موصل، مهم‌ترين سنگر داعش در عراق، آزاد شده است. روز گذشته نيروهاي امنيتي عراق اعلام کردند فقط چند متر از خاک موصل همچنان در اختيار نيروهاي داعش است و نبرد در خيابان‌هاي باقي‌مانده براي عقب‌راندن داعش ادامه داشت. آن‌طور که يکي از مقامات نظامي عراق به رويترز گفته، خطوط دفاعي داعش از هم پاشيده است و اعضاي باقي‌مانده اين گروه در موصل فقط به مدد بمبگذاريهاي انتحاري، تک‌تيراندازها و پرتاب نارنجک مانع پيشروي نيروهاي امنيتي عراق شده‌اند. هم‌زمان با پيشروي زميني نيروهاي امنيتي عراق، جنگنده‌هاي ائتلاف هم مواضع داعش را مورد هدف قرار دادند و از همين‌رو به گفته خبرنگار رويترز مستقر در موصل، روز گذشته دود سياهي سطح شهر را پوشانده بود. نيروهاي عراقي مي‌گويند بيشتر اعضاي داعش که تا لحظات آخر مشغول نبرد در موصل بوده‌اند، از اعضاي خارجي اين گروه بودند که نهايتا اکثريت آنها به عمليات‌هاي انتحاري دست زده‌اند.
با آزادي کامل موصل جشني ملي در سراسر عراق به‌راه مي‌افتد و براساس گزارش‌ها حيدر العبادي، نخست‌وزير عراق، هم به اين شهر سر خواهد زد. ارتش عراق شنبه، ۲۷ مي در بيانيه‌اي آغاز آخرين مرحله پيش‌بيني‌شده عمليات بازپس‌گيري موصل را رسما اعلام کرد. پيش از آن نيروهاي عراقي با فروريختن اعلاميه‌اي بر سر ساکنان اين ناحيه از آنها خواسته بودند تا هرچه سريع‌تر از مهلکه بگريزند. اعلاميه رسمي پيروزي منتشر نشده بود اما سربازان عراقي با تفنگ‌هاي خود و پرچم ملي عراق به رقص و پايکوبي پرداختند. با اين همه، فضاي حاکم بر اردوگاه آوارگان موصلي کمتر حس‌وحال جشن و پايکوبي داشت. حدود يک ميليون نفر از ساکنان موصل از زمان آغاز جنگ در اين شهر آواره شدند و حالا در اردوگاه‌هاي اطراف شهر زندگي مي‌کنند. محمد حاجي احمد که پيش‌تر در موصل تاجر پوشاک بوده و حالا در يکي از اردوگاه‌هاي شرق موصل زندگي مي‌کند، در گفت‌و‌گو با خبرنگار رويترز درباره آزادي چنين مي‌گويد: «اگر بازسازي ساختمان‌ها در کار نباشد و مردم نتوانند به خانه‌هاي خود بازگردند و اموال خود را دوباره به دست آورند، معناي آزادي چيست؟».
ماه‌ها نبرد و درگيري شهري ٩٠٠ هزار نفر را آواره کرده؛ يعني نيمي از جمعيت پيش از جنگ اين شهر. صدها نفر هم کشته شده‌اند و هزاران نفر هم مجروح. موصل که سه سال پيش به کنترل داعش درآمد، بزرگ‌ترين شهر تحت تسلط داعش در عراق بود و ابوبکر البغدادي، رهبر اين گروه، هم در مسجد نوری همين شهر خلافت اسلامي خودخوانده خود را اعلام کرد. هشت ماه پيش و بيش از دو سال پس از تصرف موصل از سوي داعش، صدها هزار نيروي عراقي، پيشمرگه‌هاي کرد، اعضاي قبايل سني و شبه‌نظاميان شيعه با همراهي جنگنده‌هاي ائتلاف به رهبري آمريکا نبرد آزادي موصل را آغاز کردند. در ابتدا پيشروي به‌سرعت صورت مي‌گرفت و روستاها و شهرهاي اطراف موصل با وجود مقاومت شديد نيروهاي داعش به‌سرعت آزاد شدند اما با رسيدن نيروهاي عراقي به اطراف شهر و بمبگذاريهاي انتحاري و با حضور تک‌تيراندازهاي ماهر داعش، پيشروي کند شد و تاکنون ادامه داشت. حالا و با وجود آزادي موصل، شهر چنان ويران شده است که بازسازي و بازگشت حيات سابق به آن احتمالا ماه‌ها زمان مي‌برد. سازمان ملل تخمين زده بازسازي زيرساخت‌هاي اوليه موصل بيش از يك ميليارد دلار هزينه دارد و برخي از ناظران هم نگرانِ برقراري امنيت و ثبات سياسي اين شهر پس از اين نبردها هستند. به گفته سازمان ملل نبردهاي چندماهه اخير به صدها سازه بخش قديمي شهر موصل آسيب رسانده و نزديک ٥٠٠ ساختمان هم به‌طور کامل از بين رفته است.
ليز گراند، هماهنگ‌کننده امور انساني سازمان ملل در عراق، اخيرا گفت: براساس آمارهاي کنوني بازسازي شبکه‌هاي آب و فاضلاب و همچنين برق و بازگشايي مدارس و بيمارستان‌ها در موصل بيش از دو برابر آمارهاي اوليه هزينه دارد. به گفته اين مقام سازمان ملل، حجم ويراني‌ها در موصل که شاهد درگيري‌هاي بسيار سنگيني عليه داعش بوده را نمي‌توان با هيچ منطقه ديگري در عراق مقايسه کرد. البته این تنها مشکل پس از آزادي موصل نيست. داعش مرکز فرماندهي خود را ظاهرا به شهر تل‌عفر منتقل کرده و برخي از رهبران داعش در عراق هم به اين شهر منتقل شده‌اند اما بيرون‌راندن اين گروه از اين شهر هم احتمالا تا چند ماه ديگر نهايي مي‌شود و عراق به طور کامل سرزمين‌هاي خود را از داعش پس مي‌گيرد. اما آنچه اين‌روزها موجب نگراني ناظران شده، متوسل‌شدن داعش به شيوه‌هاي ديگر نبرد است. به باور برخي تحليلگران، تجربه ثابت کرده هرگاه قلمروهاي داعش کم شده، اعضاي اين گروه به عمليات‌هاي انتحاري و انفجار اتومبيل در مراکز شلوغ شهري متوسل شده‌اند و جان بسياري از غيرنظاميان را گرفته‌اند.
شرق
