فیس بوک، سایه و روشن یک شبکه اجتماعی
فيس‌بوك در حالي هشتمين سالگرد تاسيس خود را جشن مي‌گيرد كه از سايتي گمنام در يكي از دانشگاه‌هاي آمريكا، به يك غول شبكه اجتماعي در سطح بين‌الملل تبديل شده است. اينها در حالي است كه اگر عرضه عمومي سهام فيس‌بوك طبق پيش‌بيني‌هاي تحليل‌گران پيش رود، مارك زاكربرگ، مدير عامل و بنيانگذار بزرگ‌ترين شبكه اجتماعي جهان با مالياتي 5/1 ميليارد دلاري روبه‌رو خواهد شد. به گزارش فايننشيال تايمز، در حال حاضر ارزش هر سهم فيس‌بوك در بازارهاي ثانوي شخصي 40 دلار است كه تقريبا ارزش سهام زاكربرگ را به 8/4 ميليارد دلار مي‌رساند. اين خبر خيلي خوبي براي ميلياردر جوان نيست. با اين‌حال درست تولد فیسبوک همانند تولد شبكه اينترنت در دنياست؛ شبكه‌اي كه در ابتدا براي كاربردهاي نظامي مورد استفاده قرار گرفت و سپس به دانشگاه‌هاي آمريكا راه يافت اما پس از مدتي دنيا را به هم متصل كرد تا بر اساس آن نظريه دهكده جهاني شكل بگيرد. حال از آن روز تاكنون رويدادهاي گوناگوني در اين شبكه به وقوع پيوسته كه هركدام از آن نسل جديدي از ادبيات و كاركردهاي شبكه‌هاي اينترنت را معرفي مي‌كند. تا ۳۱ دسامبر سال گذشته (۱۰ دي ۱۳۹۰) تعداد كاربران فيس‌بوك بالغ بر ۸۴۵ ميليون نفر برآورد شده است. فيس‌بوك در چهارم فوريه سال ۲۰۰۴ در دانشگاه هاروارد متولد شد. مارك زاكربرگ، اين سايت را از اتاق خود در دانشگاه هاروارد آمريكا، به عنوان يك وب‌سايت اجتماعي كوچك ويژه دانشجويان اين دانشگاه طراحي و راه‌اندازي كرد. او در آن زمان، 20ساله بود. بدون شك امروزه نام فيس‌بوك با «مارك زاركربرگ» گره خورده است. او اكنون به عنوان يكي از چهره‌هاي سرشناس جهاني، لقب جوان‌ترين ميلياردر جهان را يدك مي‌كشد. حضور مدير فيس‌بوك در اجلاس روساي جمهور گروه جي۸ كه تابستان سال‌جاري در كشور فرانسه برگزار شد و نيز انتشار عكس‌هايي از ديدارهاي دوستانه او با شخصيت‌هاي مهم سياسي، از جايگاه ويژه‌اي كه فيس‌بوك در طول اين سال‌ها به دست آورده، حكايت مي‌كند. همچنين ساخت فيلم «شبكه اجتماعي» توسط ديويد فينچر كارگردان نامدار هاليوود پيرامون چگونگي به وجود آمدن فيس‌بوك و موسس آن، به شهرت هرچه بيشتر آن كمك كرد. جامعه مجازي فيس‌بوك، در واقع محفلي از دوستان و آشنايان يك كاربر به شمار مي‌آيد و هر كس مي‌تواند در هر لحظه دوستان جديدي را به مجموعه دوستان خود اضافه كند. امروزه سايت‌هاي بي‌شماري در جهان از دكمه Follow فيس‌بوك استفاده مي‌كنند و اين خود دليل ديگري بر قدرت روزافزون اين شبكه اجتماعي محبوب به شمار مي‌رود. اما در اين ميان فيس‌بوك با انتقادهايي نيز روبه‌رو بوده از جمله ورود به حريم خصوصي، جاسوسي، افشاي اطلاعات كاربران و ديگر موارد. از طرفي اين شبكه اجتماعي از سوي مسوولان برخي دولت‌ها متهم به براندازي، ايجاد آشوب و بر هم زدن نظم كشورشان نيز شده است به اعتقاد برخی کارشناسان، دركشورهايي مانند مصر، تونس و ليبي شبكه اجتماعي فيس‌بوك تاثیرگذار بود. گمانه‌‌زني‌ها در مورد خريد اين شبكه اجتماعي از سوي برخي سران عرب نيز حكايت از اين امر دارد كه آنها خواهان مديريت اين شبكه هستند كه مبادا پايه‌هاي حكومت‌شان به لرزه در‌آيد. فيس‌بوك رفته‌رفته تبديل به دومين كشور بزرگ جهان _ به صورت مجازي _ شد. بسياري از شركت‌هاي بزرگ فناوري خواهان خريد بخشي از سهام اين شركت بودند و هستند. ارزش آگهي‌هاي تبليغاتي در اين شبكه روز به روز افزايش پيدا كرد. نظرسنجي شركت استراتا از دست‌اندركاران آژانس‌هاي تبليغاتي نشان مي‌دهد ۸۹ درصد از آژانس‌ها براي استفاده تبليغاتي از فيس‌بوك در سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۱ برنامه‌ريزي كرده‌اند. در اين ميان ۳۹ درصد از آژانس‌ها نيز به فكر استفاده از توييتر بوده‌اند. سهم يوتيوب و شبكه اجتماعي LinkedIn نيز در اين ميان به ترتيب ۳۶، ۲۱ و گوگل‌پلاس ۱۸ درصد بوده است. در اين ميان بسياري از كشورها نيز براي مقابله با اين شبكه اقدام به راه‌اندازي شبكه‌هاي اجتماعي شبيه به فيس‌بوك كردند. شبكه‌هاي اجتماعي كه كشورهايي مانند تركيه، پاكستان و عربستان ايجاد كردند در مقابل تهديدات ديني و فرهنگي فيس‌بوك است.
پليس فيس‌بوك را چك مي‌كند
امروزه شبكه‌هاي اجتماعي همچون فيس‌بوك يكي از پرطرفدارترين شبكه‌هاي مجازي در ايران است و سرگرمي بسياري از جوانان ايراني تنها گذراندن ساعاتي در اين فيس‌بوك است. اين در حالي است كه پليس فتاي ناجا با ابراز نگراني در اين مورد، به تازگي به خطرهاي اين شبكه مجازي اشاره كرده است. اما شايد اين پرسش براي كاربران ايراني به وجود آمده باشد كه پليس فيس‌بوك را چك مي‌كند؟ پرسشي كه معاونت اجتماعي پليس فتا در گفت‌وگو با بازتاب پاسخ داده و بيان كرده است پليس با تمام امكانات و مقدوراتش به مطالعه عميق در زمينه شبكه اجتماعي فيس‌بوك پرداخته و كارگروه‌هايي در اين زمينه مشغول به فعاليت شده‌اند. مقامات دستگاه قضايي نيز به دليل داشتن محتواي مجرمانه اين شبكه اجتماعي اقدام به فيلتر كردن آن كرده‌اند، هرچند مسوولان پليس فتا پيشتر گفته بودند كه فيس‌بوك مي‌تواند رفع فيلتر شود چرا كه هم مي‌تواند مصاديق مجرمانه داشته باشد و هم نداشته باشد و اين بستگي به كاركرد كاربران دارد. اين مساله با واكنش مقامات قضايي روبه‌رو شد. به گفته دبير كارگروه تعيين مصاديق مجرمانه جرم بودن يا نبودن استفاده از فيس‌بوك بستگي به اقداماتي دارد كه كاربران در فيس‌بوك انجام مي‌دهند. اگر شخصي از طريق فيس‌بوك اقدام به انتشار محتواي مجرمانه عليه امنيت داخلي و خارجي كشور كند يا محتوايي عليه مقدسات اسلامي منتشر كند يا محتوايي را در آن سايت قرار دهد كه با اخلاق و عفت عمومي مغايرت داشته باشد، قطعا عمل آن شخص «جرم» محسوب مي‌شود و اگر كسي اعلام كرده باشد كه اقدامات كاربران فيس‌بوك جرم محسوب نمي‌شود قطعا سخن صحيحي نگفته است. اما وزارت اطلاعات نيز از كاربران خواسته بود براي مقابله با تهديدات رژيم صهيونيستي در فيس‌بوك، اقدام به ايجاد صفحه‌اي در اين زمينه كنند. بسيج نيز از فعاليت هزاران عضو در اين شبكه براي مقابله با تهديدات جنگ نرم كه توسط شبكه‌هاي اجتماعي مانند فيس‌بوك صورت مي‌گيرد، خبر داده بود. بنا بر اظهارات سرهنگ ميربهرسي با اشاره به اينكه امروزه فيس‌بوك با بيش از ۷۵۰ ميليون كاربر است، درباره وضعيت امنيت اطلاعات در آن چنين مي‌گويد: هنگام عضويت در اين شبكه صفحه‌اي به نام صفحه شخصي وجود دارد كه به زبان انگليسي نگارش شده است و كاربران بايد تمام قوانين اين صفحه را بپذيرند تا بتوانند از اين صفحه استفاده كنند. در كنار چنين قانوني توليدكننده اين صفحه ثروتمندترين فرد در آمريكاست. از سويي صفحات فيس‌بوك به صورت رايگان در اختيار كاربران قرار مي‌گيرد. با كنار هم قرار دادن اين نكات به اين نتيجه مي‌رسيم كه صاحبان اين صفحه اطلاعات كاربران را در قبال دريافت هزينه به ديگران به فروش مي‌رسانند. اما نكته‌اي كه اين مقام نيروي پليس فتا به آن اشاره مي‌كند اين است كه پليس آمار دقيقي از كاربران ايراني و افرادي كه دست به اقدامات مجرمانه در فيس‌بوك مي‌زنند، دارد. فيس‌بوك در ايران بر اساس ماده 21 جرايم رايانه‌اي كه به مسايلي مانند انتشار مطالب عليه اخلاق، عفت عمومي، مقدسات اسلامي و امنيت و آسايش جامعه مي‌پردازد، فيلتر شده است.
