واشنگتن و مسكو در مسير انتقام
ضرب‌الاجل تعطيلي اين دفاتر ديپلماتيك، درست با فرصت مسكو به واشنگتن براي فراخواندن ٧٥٥ ديپلمات روس تا روز يك سپتامبر (جمعه) همزمان بود و عملا انتقام ديپلماتيك دولت امريكا از تصميم دولت روسيه محسوب مي‌شد.
بيش از يك ماه پيش، روز دوشنبه ١١ مرداد دونالد ترامپ با امضاي مصوبه «مبارزه با دشمنان امريكا از طريق تحريم» كه چهار روز قبل از آن توسط كنگره تصويب شده‌بود، پا در راهي گذاشت كه همه پل‌هايش براي بهبود روابط با مسكو را تخريب مي‌كرد.
كنگره امريكا طرحي را تصويب كرده‌بود كه بر اساس آن تحريم‌هاي تازه‌اي عليه روسيه، به دليل دخالت در انتخابات امريكا و ايجاد بي‌ثباتي در كشورهاي همسايه، عليه كره شمالي، به دليل ادامه برنامه هسته‌اي و موشكي و عليه ايران، به بهانه بي‌ثبات كردن منطقه و نقض حقوق بشر، وضع مي‌كرد. در اين مصوبه براي نخستين بار اختيار رييس‌جمهور براي توقف اجراي بخش‌هايي از تحريم‌ها از او گرفته‌شده‌بود.
روسيه در واكنش به اين تحريم‌ها به وزارت خارجه امريكا اعلام كرد كه بايد از تعداد ديپلمات‌هاي امريكايي در خاك روسيه ٧٥٥ نفر را به امريكا بازگرداند. واشنگتن و روسيه با وجود تمام درگيري‌ها، حتي در اوج جنگ سرد نيز بزرگ‌ترين ماموريت‌هاي ديپلماتيك خارجي را در خاك يكديگر داشتند. تصميم پوتين براي اخراج بيش از ٧٠٠ ديپلمات سفارت امريكا، با يك ماه تاخير با واكنش دولت ايالات متحده امريكا روبه‌رو شد. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا پنجشنبه شب دستور داد تا ٣ دفتر نمايندگي ديپلماتيك روسيه، از جمله كنسولگري روسيه در سان‌فرانسيسكو و دفاتري در ايالت‌هاي واشنگتن و نيويورك تعطيل شوند.
بيش از يك ماه پيش، روز دوشنبه ١١ مرداد دونالد ترامپ با امضاي مصوبه «مبارزه با دشمنان امريكا از طريق تحريم» كه چهار روز قبل از آن توسط كنگره تصويب شده‌بود، پا در راهي گذاشت كه همه پل‌هايش براي بهبود روابط با مسكو را تخريب مي‌كرد.
كنگره امريكا طرحي را تصويب كرده‌بود كه بر اساس آن تحريم‌هاي تازه‌اي عليه روسيه، به دليل دخالت در انتخابات امريكا و ايجاد بي‌ثباتي در كشورهاي همسايه، عليه كره شمالي، به دليل ادامه برنامه هسته‌اي و موشكي و عليه ايران، به بهانه بي‌ثبات كردن منطقه و نقض حقوق بشر، وضع مي‌كرد. در اين مصوبه براي نخستين بار اختيار رييس‌جمهور براي توقف اجراي بخش‌هايي از تحريم‌ها از او گرفته‌شده‌بود.
روسيه در واكنش به اين تحريم‌ها به وزارت خارجه امريكا اعلام كرد كه بايد از تعداد ديپلمات‌هاي امريكايي در خاك روسيه ٧٥٥ نفر را به امريكا بازگرداند. واشنگتن و روسيه با وجود تمام درگيري‌ها، حتي در اوج جنگ سرد نيز بزرگ‌ترين ماموريت‌هاي ديپلماتيك خارجي را در خاك يكديگر داشتند. تصميم پوتين براي اخراج بيش از ٧٠٠ ديپلمات سفارت امريكا، با يك ماه تاخير با واكنش دولت ايالات متحده امريكا روبه‌رو شد. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا پنجشنبه شب دستور داد تا ٣ دفتر نمايندگي ديپلماتيك روسيه، از جمله كنسولگري روسيه در سان‌فرانسيسكو و دفاتري در ايالت‌هاي واشنگتن و نيويورك تعطيل شوند.
تلاش نافرجام ترامپ براي بهبود روابط
ترامپ از نخستين روزهاي تبليغات انتخاباتي‌اش همواره تاكيد مي‌كرد كه مسكو و واشنگتن مي‌توانند رابطه بهتري با هم داشته‌باشند، اما هيچ كس ديگر در واشنگتن با اين ادعاي ترامپ موافق نبود تا جايي كه مخالفانش او را متهم كردند كه با استفاده از نفوذ روسيه در واشنگتن به قدرت رسيده است. ترامپ در واشنگتن، در منگنه‌اي قرار گرفته است كه از يك سو هدفش را بهبود روابط با روسيه اعلام مي‌كند و از سوي ديگر هر اقدامش به عنوان امتياز دادن به مسكو و وابستگي به پوتين تفسير مي‌شود.
ترامپ و پوتين تاكنون يك ديدار خصوصي در حاشيه اجلاس گروه ٢٠ در آلمان داشتند كه حتي اين ديدار سران دو ابرقدرت پيشين جنگ سرد نيز باعث جنجال‌هايي در امريكا شد، چرا كه ترامپ تصميم گرفت بعد از يك ديدار رسمي در حاشيه اجلاس، دقايقي را بدون حضور هيچ فرد ديگر، جز مترجم شخصي ولاديمير پوتين با او صحبت كند.
ديدار تيرماه سال جاري ميان ترامپ و پوتين بعد از مدت‌ها گمانه‌زني در مورد احتمال ديدار رسمي دو طرف انجام شد، اما بر خلاف انتظار نتايج عملي زيادي نداشت و نهايتا به تصويب تحريم‌ها از سوي امريكا و اخراج ديپلمات‌هاي امريكا از روسيه منجر شد.
سابقه تاريخي اخراج ديپلمات‌هاي روسيه و امريكا
درگيري‌هاي اخير ديپلماتيك ميان واشنگتن و مسكو، بر خلاف ميل رهبران دو كشور در سه دهه گذشته بي‌سابقه است. سال ١٩٨٦ آخرين باري بود كه رونالد ريگان، رييس‌جمهور وقت امريكا تصميم گرفت تا تعداد زيادي از ديپلمات‌هاي روس را از واشنگتن اخراج كند. دولت روسيه چند روز پيش از آن در مهر ماه ١٣٦٥ به سفارت امريكا در مسكو اعلام كرده‌بود كه ديگر حق ندارد از كارمندان محلي با تابعيت روس در هيچ مقامي استفاده كند، دستوري كه باعث اخراج صدها كارمند محلي روس از دفاتر ديپلماتيك امريكا شد. در برابر دولت ريگان دستور داد تا دولت روسيه تعداد ديپلمات‌هاي خود در امريكا را در عرض دو سال به كمتر از ١٠٠ ديپلمات برساند. به سرعت سقف تحمل ديپلمات‌هاي امريكايي و روسي در خاك يكديگر به ٣٢٠ نفر رسيد، رقمي كه نسبت به بيش از هزار ديپلمات در هر سفارت پيش از آن بسيار پايين‌تر بود.
بعد از ٣١ سال، دوباره واشنگتن و مسكو در مسير كاهش تعداد ديپلمات‌هاي خود قرار گرفته‌اند. هر چند رهبران دو كشور از شرايط موجود اظهار نارضايتي مي‌كنند و هنوز اميدوار هستند تا راه‌هايي براي بهبود روابط دو جانبه پيدا كنند، اما دولت ترامپ در واشنگتن از سوي نمايندگان كنگره و رسانه‌ها به‌شدت تحت فشار است و هر گامش در جهت بهبود روابط با مسكو، به عنوان شاهدي بر وابستگي او به پوتين و نقش روسيه در انتخابش به عنوان رييس‌جمهور تفسير مي‌شود.
سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه در واكنش به اعلام خبر تعطيلي دفاتر ديپلماتيك روسيه در سه شهر امريكا گفته است كه «مسكو نسبت به تصميم‌هايي كه باعث افزايش تنش‌ها شده است احساس نارضايتي مي‌كند» و تاكيد كرده است پس از «بررسي دقيق جزييات فرمان جديد واشنگتن، واكنش روسيه را اعلام خواهد كرد.»
لاوروف تاكيد كرده است كه كشورش همچنان آمادگي اين را دارد تا «همكاري‌هاي سازنده ميان دو كشور بر اساس منافع مسكو» از سر گرفته‌شود، با اين حال با اشاره به رفتار دولت امريكا تاكيد مي‌كند: « براي رقص تانگو دو شريك لازم است، در شرايطي كه مي‌بينيم همچنان طرف مقابل اصرار دارد كه به تنهايي برقصد.»
ترامپ از نخستين روزهاي تبليغات انتخاباتي‌اش همواره تاكيد مي‌كرد كه مسكو و واشنگتن مي‌توانند رابطه بهتري با هم داشته‌باشند، اما هيچ كس ديگر در واشنگتن با اين ادعاي ترامپ موافق نبود تا جايي كه مخالفانش او را متهم كردند كه با استفاده از نفوذ روسيه در واشنگتن به قدرت رسيده است. ترامپ در واشنگتن، در منگنه‌اي قرار گرفته است كه از يك سو هدفش را بهبود روابط با روسيه اعلام مي‌كند و از سوي ديگر هر اقدامش به عنوان امتياز دادن به مسكو و وابستگي به پوتين تفسير مي‌شود.
ترامپ و پوتين تاكنون يك ديدار خصوصي در حاشيه اجلاس گروه ٢٠ در آلمان داشتند كه حتي اين ديدار سران دو ابرقدرت پيشين جنگ سرد نيز باعث جنجال‌هايي در امريكا شد، چرا كه ترامپ تصميم گرفت بعد از يك ديدار رسمي در حاشيه اجلاس، دقايقي را بدون حضور هيچ فرد ديگر، جز مترجم شخصي ولاديمير پوتين با او صحبت كند.
ديدار تيرماه سال جاري ميان ترامپ و پوتين بعد از مدت‌ها گمانه‌زني در مورد احتمال ديدار رسمي دو طرف انجام شد، اما بر خلاف انتظار نتايج عملي زيادي نداشت و نهايتا به تصويب تحريم‌ها از سوي امريكا و اخراج ديپلمات‌هاي امريكا از روسيه منجر شد.
سابقه تاريخي اخراج ديپلمات‌هاي روسيه و امريكا
درگيري‌هاي اخير ديپلماتيك ميان واشنگتن و مسكو، بر خلاف ميل رهبران دو كشور در سه دهه گذشته بي‌سابقه است. سال ١٩٨٦ آخرين باري بود كه رونالد ريگان، رييس‌جمهور وقت امريكا تصميم گرفت تا تعداد زيادي از ديپلمات‌هاي روس را از واشنگتن اخراج كند. دولت روسيه چند روز پيش از آن در مهر ماه ١٣٦٥ به سفارت امريكا در مسكو اعلام كرده‌بود كه ديگر حق ندارد از كارمندان محلي با تابعيت روس در هيچ مقامي استفاده كند، دستوري كه باعث اخراج صدها كارمند محلي روس از دفاتر ديپلماتيك امريكا شد. در برابر دولت ريگان دستور داد تا دولت روسيه تعداد ديپلمات‌هاي خود در امريكا را در عرض دو سال به كمتر از ١٠٠ ديپلمات برساند. به سرعت سقف تحمل ديپلمات‌هاي امريكايي و روسي در خاك يكديگر به ٣٢٠ نفر رسيد، رقمي كه نسبت به بيش از هزار ديپلمات در هر سفارت پيش از آن بسيار پايين‌تر بود.
بعد از ٣١ سال، دوباره واشنگتن و مسكو در مسير كاهش تعداد ديپلمات‌هاي خود قرار گرفته‌اند. هر چند رهبران دو كشور از شرايط موجود اظهار نارضايتي مي‌كنند و هنوز اميدوار هستند تا راه‌هايي براي بهبود روابط دو جانبه پيدا كنند، اما دولت ترامپ در واشنگتن از سوي نمايندگان كنگره و رسانه‌ها به‌شدت تحت فشار است و هر گامش در جهت بهبود روابط با مسكو، به عنوان شاهدي بر وابستگي او به پوتين و نقش روسيه در انتخابش به عنوان رييس‌جمهور تفسير مي‌شود.
سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه در واكنش به اعلام خبر تعطيلي دفاتر ديپلماتيك روسيه در سه شهر امريكا گفته است كه «مسكو نسبت به تصميم‌هايي كه باعث افزايش تنش‌ها شده است احساس نارضايتي مي‌كند» و تاكيد كرده است پس از «بررسي دقيق جزييات فرمان جديد واشنگتن، واكنش روسيه را اعلام خواهد كرد.»
لاوروف تاكيد كرده است كه كشورش همچنان آمادگي اين را دارد تا «همكاري‌هاي سازنده ميان دو كشور بر اساس منافع مسكو» از سر گرفته‌شود، با اين حال با اشاره به رفتار دولت امريكا تاكيد مي‌كند: « براي رقص تانگو دو شريك لازم است، در شرايطي كه مي‌بينيم همچنان طرف مقابل اصرار دارد كه به تنهايي برقصد.»
خداحافظي كيسلياك
روسيه، بعد از گمانه‌زني‌هاي زياد، در همين حين تصميم گرفت تا سفير جنجالي خود در واشنگتن، سرگئي كيسلياك را از امريكا فرابخواند و يك افسرپيشين ارتش و ديپلمات باسابقه به نام آناتولي آنتونف را جانشين او كند. آنتونف، يكي از طرفداران جدي اقدام روسيه در ضميمه كردن شبه جزيره كريمه به خاك خود است و از سوي اتحاديه اروپا به همين دليل در فهرست تحريم‌ها قرار گرفته.
كيسلياك، كه پيش از آنتونف ٩ سال سفارت روسيه در واشنگتن را بر عهده داشت، به دليل حضورش در بسياري از ديدارها با مقامات و اعضاي كارزار انتخاباتي ترامپ به عنوان عامل روسيه براي دخالت در انتخابات سال گذشته امريكا تحت فشار زيادي قرار داشت.
كيسلياك در چندين ديدار با حضور پسر و داماد دونالد ترامپ پيش از انتخابات حاضر بوده و همچنين تماس‌هاي زيادي ميان او و مدير پيشين كارزار انتخاباتي ترامپ، پل مانافورت وجود داشته است. مانافورت كه در روزهاي منتهي به انتخابات از رياست كمپين انتخاباتي ترامپ كنار گذاشته‌شده‌بود، اين روزها يكي از اهداف اصلي اف‌بي‌آي در پرونده موسوم به «تباني با روسيه در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا» است.
يكي از مهم‌ترين ديدارهاي جنجالي كه كيسلياك در آن حاضر بود، ديدار رسمي بهار سال جاري وزير خارجه روسيه با دونالد ترامپ در اتاق بيضي كاخ سفيد بود. در متني محرمانه كه پس از اين ديدار از سوي رسانه‌هاي امريكايي با عنوان متن پياده شده گفت‌وگوهاي ترامپ منتشر شد، از قول رييس‌جمهور امريكا در مورد رييس بركنار شده اف‌بي‌آي آمده‌بود «من تحت فشار زيادي در مورد رابطه با مسكو قرار داشتم... (رييس پيشين اف‌بي‌آي) آدم خل و چلي بود... اين فشار الان (بعد از بركناري رييس اف‌بي‌آي) بر طرف شده است. » به اضافه رسانه‌هاي امريكايي ادعا كردند كه در اين ديدار ترامپ تعدادي سند محرمانه دولت امريكا در مورد سوريه را در اختيار وزير خارجه و سفير روسيه قرار داده است.
حال كيسلياك جنجالي جاي خود را به آنتونف داده است. فردي كه وظيفه خود را بازسازي روابط مسكو- واشنگتن عنوان كرده، اما مشخص نيست اين نظامي- ديپلمات روس، كه در سپهر سياسي روسيه به عنوان فردي به‌شدت تندرو شناخته مي‌شود، در رسيدن به هدفش تا چه اندازه موفق باشد. به خصوص كه آنتونف درست در نخستين روز ورودش به خاك امريكا، در واكنش به تصميم امريكا براي بستن دفاتر ديپلماتيك روسيه، از لنين، رهبر انقلاب كمونيستي روسيه نقل قول كرد و از همكاران خود با عنوان «رفقا» ياد كرد، موضوعي كه بيش از اينكه شاهدي بر گام برداشتن در مسير بهبود روابط باشد، يادآور روزهاي جنگ سرد و جهان دوقطبي است.
روسيه، بعد از گمانه‌زني‌هاي زياد، در همين حين تصميم گرفت تا سفير جنجالي خود در واشنگتن، سرگئي كيسلياك را از امريكا فرابخواند و يك افسرپيشين ارتش و ديپلمات باسابقه به نام آناتولي آنتونف را جانشين او كند. آنتونف، يكي از طرفداران جدي اقدام روسيه در ضميمه كردن شبه جزيره كريمه به خاك خود است و از سوي اتحاديه اروپا به همين دليل در فهرست تحريم‌ها قرار گرفته.
كيسلياك، كه پيش از آنتونف ٩ سال سفارت روسيه در واشنگتن را بر عهده داشت، به دليل حضورش در بسياري از ديدارها با مقامات و اعضاي كارزار انتخاباتي ترامپ به عنوان عامل روسيه براي دخالت در انتخابات سال گذشته امريكا تحت فشار زيادي قرار داشت.
كيسلياك در چندين ديدار با حضور پسر و داماد دونالد ترامپ پيش از انتخابات حاضر بوده و همچنين تماس‌هاي زيادي ميان او و مدير پيشين كارزار انتخاباتي ترامپ، پل مانافورت وجود داشته است. مانافورت كه در روزهاي منتهي به انتخابات از رياست كمپين انتخاباتي ترامپ كنار گذاشته‌شده‌بود، اين روزها يكي از اهداف اصلي اف‌بي‌آي در پرونده موسوم به «تباني با روسيه در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا» است.
يكي از مهم‌ترين ديدارهاي جنجالي كه كيسلياك در آن حاضر بود، ديدار رسمي بهار سال جاري وزير خارجه روسيه با دونالد ترامپ در اتاق بيضي كاخ سفيد بود. در متني محرمانه كه پس از اين ديدار از سوي رسانه‌هاي امريكايي با عنوان متن پياده شده گفت‌وگوهاي ترامپ منتشر شد، از قول رييس‌جمهور امريكا در مورد رييس بركنار شده اف‌بي‌آي آمده‌بود «من تحت فشار زيادي در مورد رابطه با مسكو قرار داشتم... (رييس پيشين اف‌بي‌آي) آدم خل و چلي بود... اين فشار الان (بعد از بركناري رييس اف‌بي‌آي) بر طرف شده است. » به اضافه رسانه‌هاي امريكايي ادعا كردند كه در اين ديدار ترامپ تعدادي سند محرمانه دولت امريكا در مورد سوريه را در اختيار وزير خارجه و سفير روسيه قرار داده است.
حال كيسلياك جنجالي جاي خود را به آنتونف داده است. فردي كه وظيفه خود را بازسازي روابط مسكو- واشنگتن عنوان كرده، اما مشخص نيست اين نظامي- ديپلمات روس، كه در سپهر سياسي روسيه به عنوان فردي به‌شدت تندرو شناخته مي‌شود، در رسيدن به هدفش تا چه اندازه موفق باشد. به خصوص كه آنتونف درست در نخستين روز ورودش به خاك امريكا، در واكنش به تصميم امريكا براي بستن دفاتر ديپلماتيك روسيه، از لنين، رهبر انقلاب كمونيستي روسيه نقل قول كرد و از همكاران خود با عنوان «رفقا» ياد كرد، موضوعي كه بيش از اينكه شاهدي بر گام برداشتن در مسير بهبود روابط باشد، يادآور روزهاي جنگ سرد و جهان دوقطبي است.
شهاب شهسواري / اعتماد
