يورو در دوراهي ثبات و فروپاشي
فريبا پژوه
در هفتم فوريه 1992 هنگامي كه سران دوازده كشور اروپايي در قاره سبز پيمان «ماستريخت» را براي داشتن واحد پول و اقتصاد مشترك گذاشتند، هرگز فكر نمي‌كردند روزي همه معادلات‌شان دستخوش چنين تحولات تلخي شود.با توجه به اوضاع اقتصادي و بحران مالي در اروپا، در حال حاضر شايد بتوان اتحاديه اروپا را يك «اتحاديه» ناميد، اما با نيم‌نگاهي به اوضاع اخير و ناهماهنگي‌هاي بروزيافته در اين اتحاديه، شايد بتوان گفت كه دست كم بخشي از مفهوم اين عبارت زير سوال رفته است.ايجاد تشكيك در قبال اتحاديه اروپا در حالي از سوي منتقدين بيان مي‌شود كه چندي پيش بسياري براين باور بودند كه دنيا به سمت بلوكه شدن خواهد رفت و كشورهايي براي اينكه قدرتمند بمانند بايد متحد و در قالب يك اتحاديه (عرب، اروپا و...) فعاليت بين‌المللي و حتي اقتصادي داشته باشند.
هفته‌نامه تايم چاپ امريكا درباره بحران مالي و مسائل اتحاديه اروپا در گزارشي نوشته است كه نابساماني اقتصادي طي هفته‌هاي گذشته بطور قطع نگراني‌هاي كوتاه‌مدتي ايجاد مي‌كند و نشان دهنده عدم تعادل در كشورهايي نظير اسپانيا، ايتاليا و حتي فرانسه است. اما مساله‌يي كه در درازمدت مطرح مي‌شود اين است كه اتحاديه اروپا به معناي واقعي كلمه با توجه به شكل و اوضاع كنوني‌اش تا چه اندازه معنادار است.در كنار اين نگراني كه ريشه‌هاي عميقي دارد، به نظر مي‌رسد مقامات سياسي ـ اقتصادي اروپا در حال حاضر به دنبال حل مقطعي مشكلات مالي اين اتحاديه هستند. روز گذشته رييس كميسيون اين اتحاديه كه طي 19 سال گذشته پانزده كشور نيز به آن اضافه شده است، از اعضاي اتحاديه خواسته كه با در پيش گرفتن تدابير هماهنگ، بانك‌هاي اروپا را تقويت كنند.اظهارات خوزه مانوئل باروسو در حالي بيان مي‌شود كه نگراني‌هاي بين‌المللي نسبت به وقوع بحران تمام‌عيار در بانك‌هاي اروپا روز به روز شديدتر مي‌شود.يكي از دلايل بالا گرفتن اين نگراني‌ها، انتشار گزارش‌هايي در مورد بروز مشكلات جدي در بانك فرانسوي ـ بلژيكي دكسيا است. اين بانك و بسياري از بانك‌هاي اروپايي به يونان و ديگر اعضاي اتحاديه اروپا كه با مشكلات اقتصادي دست و پنجه نرم مي‌كنند وام داده‌اند و در صورتي كه كشورهاي وام‌گيرنده قادر به پرداخت اقساط بدهي‌هاي خود نباشند، اين بانك‌ها پول هنگفتي را از دست خواهند داد و حتي شايد نتوانند پول مورد نياز روزانه خود را از نهادهاي مالي ديگر قرض بگيرند.با توجه به اين مشكلات بانكي، دولت‌هاي اروپايي نيز با مشكلاتي سياسي مواجه خواهند شد. در مورد بانك دكسيا، اگر دولت فرانسه مبالغ بالايي از پول در اختيار اين بانك قرار دهد، امكان دارد اين كار منجر به تنزل رتبه اعتبار مالي دولت پاريس شود اما از طرف ديگر اگر اجازه داده شود اين بانك و بانك‌هاي ديگر به دليل مشكلات مالي با ورشكستگي روبرو شوند، پيامدهاي چنين واقعه‌يي ممكن است براي نيكلاساركوزي، رييس جمهور فرانسه نيز تبعاتي داشته باشد و گران تمام شود.در كنار همه بحران‌هاي مالي اروپا، اين اتحاديه اين روزها از سوي ايالات متحده نيز تحت فشار است. شايد اگر امريكا خود در شرايط بحران مالي قرار نداشت، مي‌توانست تكيه‌گاهي براي بحران مالي اروپا باشد ولي اين كشور در حال حاضر و با اضافه شدن اعتراضات وال‌استريت، به اهرم فشاري به اروپا تبديل شده است.باراك اوباما طي دو روز گذشته در يك كنفرانس خبري در كاخ سفيد از كشورهاي حوزه يورو خواسته است هرچه زودتر براي حل بحران بدهي مالي اعضاي اين منطقه اقدام كنند.
رييس جمهور ايالات متحده مي‌گويد كه اين مشكل تهديدي براي اقتصاد ايالات متحده نيز محسوب مي‌شود.اوباما در سخنان خود به نام چند كشور از جمله يونان، ايرلند و پرتغال اشاره كرده و تاكيد مي‌كند كه بي‌اعتمادي درباره اوضاع يونان و توانايي آنها در پرداخت تعهدات مالي خود برنظام مالي جهان فشار زيادي را وارد كرده است.به نظر مي‌رسد دولت يونان، اين روزها همه سرزنش‌ها را به جان مي‌خرد. چنانكه جورج پاپاندرئو، نخست‌وزير يونان روز گذشته با پذيرفتن اينكه در اين كشور فسادمالي وجود داشته، اين فساد را عامل اصلي بدهي‌هاي سنگين يونان دانسته است. پاپاندرئو در اين زمينه مي‌گويد كه يونان تاوان سوءاستفاده‌هاي مالي را مي‌پردازد. نخست‌وزير يونان تاكيد مي‌كند كه شفاف نبودن، فساد، بي‌قانوني و بي‌عدالتي، همه آن چيزهايي هستند كه ماليات‌دهندگان يوناني امروز بهايش را مي‌پردازند.دولت پاپاندرئو طي دو سال گذشته سعي كرده با مبارزه عليه تخلفات مالياتي، اجراي قوانين جديد و اعطاي پاداش و امتياز به كساني كه در اين زمينه با دولت همكاري دارند، به كاهش كسري بودجه نزديك‌تر شود و از خشم اروپايي‌ها و خطر اخراج يونان از اتحاديه اروپا بكاهد، اما اين اقدام آنها با خشم مردم اين كشور نيز روبرو بوده است.وزير دارايي ايالات متحده تصريح مي‌كند كه بحران مالي منطقه يورو به شدت رشد و رونق اقتصادي جهان را با تهديد روبرو كرده و باعث كاهش اعتماد سرمايه‌گذاران بين‌المللي و افت شاخص‌هاي بورس بين‌المللي خواهد شد. در اين ميان اقتصادهاي نوظهور نيز غايب ز ميانه‌اند. به عنوان مثال چين در اين اوضاع به تقويت يوان واحد پول خود و صادرات روزافزونش مي‌انديشد.اتحاديه اروپا در حال حاضر بايد هرچه زودتر به بحران پيش‌آمده خاتمه دهد. اروپا يك واحد پول مشترك ايجاد كرده، اما به نظر مي‌رسد اين اقدام به ايجاد اتحاديه‌يي با روابط سياسي و مالي عميق‌تر منجر شده است. هر چند عده‌يي براين باورند كه اتحاديه اروپا در غياب مشكلات اقتصادي به خوبي فعاليت مي‌كند و راهكار مناسب براي حل مشكلات اين اتحاديه را متمركز كردن قدرت سياسي مي‌دانند، اما آنچه در مورد مسائل اقتصادي اروپا روي ميز قرار دارد اين است كه كشورهاي اين اتحاديه در حال حاضر مجبور به استفاده از يك سياست پولي مشترك هستند، بدون آنكه به آنها اجازه تراكنش‌هاي مالي داده شده باشد. حتي اگر اتحاديه اروپا در غياب اقتصاد از ثبات كامل برخوردار باشد، به هر حال اقتصاد پاشنه‌آشيل اين اتحاديه محسوب مي‌شود. اين روزها اتحاديه اروپا و اهالي كشورهاي عضو آن هستند كه بايد نشان دهند اين اتحاديه از ميان دو گزينه ثبات و فروپاشي، كدام يك را انتخاب خواهد كرد؟
