امسال سياسي نيست
اميرحسين خورشيدفر
نوبل ادبيات ۲۰۱۱ براي توماس ترنسترومر، شاعر سوئدي
عصر پنجشنبه آكادمي سوئدي نوبل، توماس ترنسترومر، شاعر 80 ساله سوئدي را به عنوان برنده جايزه نوبل ادبيات سال 2011 معرفي كرد. صد و هشتمين برنده نوبل ادبيات، نخستين شاعر بعد از ويسلاو شيمبوريسكاي لهستاني است كه در سال 96 برنده اين جايزه شد. در 10 سال گذشته هشت اروپايي برنده جايزه نوبل شده‌اند، و دو جايزه ديگر هم سهم آسيا و امريكاي لاتين بوده است، انتخاب‌هاي جنجالي كه صداي هواداران نويسندگان معروف امريكايي را درآورده است. در ميان امريكايي‌ها نام فيليپ راث بيشتر از هركسي برده مي‌شود. اما در سوئد، خبرنگارها 10 سالي است كه در روز اعلام برنده نوبل مقابل خانه ترنسترومر كه از سال 90 و در پي يك سكته مغزي قدرت تكلمش را از دست داده جمع مي‌شوند. او معروف‌ترين و تاثيرگذارترين شاعر زنده اسكانديناوي و يك چهره ملي در سوئد است. پيتر اينگلاند، دبير و سخنگوي آكادمي نوبل تاكيد مي‌كند، ترنسترومر با حساسيت انتخاب شده. اين تصميم عجولانه‌‌يي براي تقدير از يك چهره صرفا سوئدي نيست. اين اظهارنظر، پيشدستي در سيل انتقاداتي است كه آكادمي در روزهاي آينده با آن روبرو خواهد شد. سوئدي‌ها آخرين‌بار در سال 1974، توسط ايويند يوهانسون و هري مارتينسون بطور مشترك برنده جايزه شدند. هيات ژوري ترنسترومر را به خاطر «چگالي شفاف تصويرها كه واقعيت را به نحو بانشاطي دست‌يافتني مي‌كنند» ستايش كرده است. در گزارش گاردين آمده: «كشف و شهود سوررئاليستي در جهان درون و پيوند آن با چشم‌اندازهاي ناهموار سرزمين مادري مضامين اصلي شعرهاي ترنسترومر هستند كه به بيش از 60 زبان زنده (از جمله فارسي) ترجمه شده‌اند.» نخستين مجموعه شعر ترنسترومر شامل 17 قطعه شعر در سال 1954، زماني كه هنوز دانش‌آموز دبيرستان بود منتشر شد، از آن پس تاكنون بيش از 15 كتاب شعر از او منتشر شده است. ترنسترومر همچنين برنده جايزه‌هايي مثل‌گيريفن تراست (كانادا)، آگوست پرايست (سوئد) و جايزه‌هاي معتبر ديگري در آلمان و امريكاست. موضع بيشتر منتقدان آكادمي بي‌اعتنايي اين نهاد به ستاره‌هاي ادبي جهان است. سال گذشته با انتخاب «ماريو بارگاس يوسا» پرويي به نظر رسيد كه‌آكادمي سعي دارد انعطافي نسبت به نام‌هاي بزرگ نشان بدهد. امسال انقلاب‌هاي عربي، خاورميانه را اميدوار كرده بود شاعر سوري؛ دونيس برنده اين جايزه باشد. بعضي از رسانه‌ها و چهره‌هاي ادبي ايراني هم كه آكادمي نوبل را مجري سياست‌هاي فرهنگي امريكا در جهان مي‌دانند با اطمينان از برگزيده شدن آدونيس يا عاموس اوز اسراييلي خبر مي‌دادند. اما اعطاي جايزه يك ميليون و نيم دلاري به تومامس ترنسترومر نشان مي‌دهد دست‌كم امسال انگيزه‌هاي سياسي چنداني در انتخاب آكادمي ادبيات دخيل نبوده است. رابين فولتون شاعر و مترجم اسكاتلندي كه ترنسترومر را در دو دهه گذشته به جهان انگليسي زبان معرفي كرده، مي‌گويد: «خيلي از شعرها در عين غنا و زيبايي غيرقابل ترجمه هستند. اما ترنسترومر با زباني ساده و قابل انتقال تصويرهاي غيرعادي و حيرت‌انگيز مي‌آفريند. او درباره سوال‌هاي بزرگ بشري مي‌نويسند: «مرگ، تاريخ، حافظه، طبيعت و وجودهاي انساني.» تنها يك كتاب، گزيده‌يي از شعرهاي اين شاعر از دهه 50 ميلادي توسط مرتضي ثقفيان شاعر ايراني ساكن استكهلم به نام «مجمع‌الجزاير رويا» به فارسي منتشر شده است.
