ياد مرگ تقي اراني
تاريخ چه بازي‌ها كه ندارد...
۱۴ بهمن، سالمرگ چهره‌اي سرشناس در تاريخ سوسيال‌دموكراسي ايران بود كه مدتي حدود نيم‌قرن، توسط برخي گروهي خاص از شاگردان ناخلفش در حزب توده مصادره به مطلوب شد و همين نكته نيز اين چهره را به يكي از مغفول‌ترين چهره‌هاي تاريخ معاصر ايران بدل كرد.
اين چهره كسي نيست جز دكتر تقي اراني، بنيادگذار نخستين هسته مطالعات تئوريك در حوزه سوسيال‌دموكراسي در ايران كه توانست بي‌عدالتي محكمه رضاخاني را بازتاب دهد. مرگ اراني در ۱۴ بهمن سال ۱۳۱۸ زير شكنجه‌هاي جسمي و روحي ماموران شهرباني تهران به‌عنوان نقطه عطفي در جنبش سوسيال‌دموكراسي ايران به‌شمار مي‌آيد.
در اسناد موجود درباره ۵۳ نفر اذعان شده كه اعترافات كامبخش، اصلي‌ترين دليل لو رفتن اعضاي فرقه جمهوري انقلابي ايران و معرفي اراني به عنوان ليدر اين فرقه بوده است. اراني نيز در دفاعيات خود در دادگاه نظامي، تصريح مي‌كند كه شخصي براي فرار از حكم اعدامي كه فكر مي‌كرد گريبانگيرش خواهد شد، ظرف يك روز در گزارشي چندصدصفحه‌اي، تمام جزييات سازمان و اسامي كمونيست‌هاي ايران را براي پليس رضاشاه نوشته و شرح مي‌دهد.
جالب اينكه كامبخش علاوه بر معرفي اراني به عنوان ليدر و لو دادن ۵۳ نفر به پليس رضاخاني، به رفقاي او چنين القا مي‌كند كه اين اراني بوده كه آنها را به پليس معرفي كرده و لو داده است! همين موضوع باعث مي‌شود جو متشنجي عليه او درميان ديگر زندانيان سياسي ايجاد شود و به دليل حبس مجرد (انفرادي) اراني و عدم ارتباط او با ديگر زندانيان، چندبار در مدت كوتاه گردش در هواخوري زندان، دوستانش او را «خائن» خطاب كرده و هتاكي مي‌كنند.
بعدها با انتقال اراني به بند عمومي زندان قصر كار به توهين‌هاي عريان و بايكوت او نيز مي‌كشد؛ به طوري كه حتي برخي نظير خليل ملكي با اراني دست به يقه شده و به او سيلي مي‌زند.
يوسف افتخاري از زندانيان سياسي- كارگري قديمي در كتاب خاطرات خود در اين‌باره مي‌نويسد: «افراد ۵۳ نفر، به تحريك كامبخش و تحت رياست آقاي خليل ملكي در فلكه توقيف‌گاه، محكمه تشكيل داده و مرحوم اراني را به خيانت محكوم كردند...»
اين جو تا زماني ادامه مي‌يابد كه وكيل‌مدافع اين گروه نزد زندانيان پرده از نام عامل اصلي دستگيري‌ها يعني عبدالصمد كامبخش برمي‌دارد.
جالب اينكه كامبخش علاوه بر معرفي اراني به عنوان ليدر و لو دادن ۵۳ نفر به پليس رضاخاني، به رفقاي او چنين القا مي‌كند كه اين اراني بوده كه آنها را به پليس معرفي كرده و لو داده است! همين موضوع باعث مي‌شود جو متشنجي عليه او درميان ديگر زندانيان سياسي ايجاد شود و به دليل حبس مجرد (انفرادي) اراني و عدم ارتباط او با ديگر زندانيان، چندبار در مدت كوتاه گردش در هواخوري زندان، دوستانش او را «خائن» خطاب كرده و هتاكي مي‌كنند.
بعدها با انتقال اراني به بند عمومي زندان قصر كار به توهين‌هاي عريان و بايكوت او نيز مي‌كشد؛ به طوري كه حتي برخي نظير خليل ملكي با اراني دست به يقه شده و به او سيلي مي‌زند.
يوسف افتخاري از زندانيان سياسي- كارگري قديمي در كتاب خاطرات خود در اين‌باره مي‌نويسد: «افراد ۵۳ نفر، به تحريك كامبخش و تحت رياست آقاي خليل ملكي در فلكه توقيف‌گاه، محكمه تشكيل داده و مرحوم اراني را به خيانت محكوم كردند...»
اين جو تا زماني ادامه مي‌يابد كه وكيل‌مدافع اين گروه نزد زندانيان پرده از نام عامل اصلي دستگيري‌ها يعني عبدالصمد كامبخش برمي‌دارد.
قصه زماني جالب‌تر مي‌شود كه مي‌خوانيم همين جناب كامبخش، بعدها مي‌شود عضو شوراي مركزي حزبي كه خود را داعيه‌دار انديشه اراني مي‌دانست.
تاريخ چه بازي‌ها كه ندارد...
سام محمودي سرابي
