«مریم میرزا خانی»، ریاضیدان، نخستین زن ایرانی برنده مدال فیلدز

رضوان مقدم 

 مریم میرزاخانی، تیتر اول رسانه های جهان   

 بار دیگر ایران تیتر اول رسانه های جهان شد. این بار اما نه برای جلوگیری از برگزاری مراسم سوگواری خانواده های داغ دار فاجعه سال۶۷؛ نه به خاطر فعالیت های هسته ای؛ نه خشک شدن دریاچه ارومیه و بازداشت طرفداران محیط زیست؛ نه بازداشت کنشگران حقوق زن در تجمع اعتراضی میدان «هفت تیر» تهران و سرکوب زنان در مراسم روز جهانی زن؛ نه بازداشت روزنامه نگاران، نه حکم سنگسار زنی، نه برای سرکوب خشونت آمیز معترضان به نتیجه انتخابات در خیابان و در کهریزک؛ نه تفکیک جنسیتی در ادارات، و یا سهمیه بندی جنسیتی و محرومیت زنان از برخی رشته های دانشگاهی؛ حتی برای ساپورت پوشیدن دختران، یا ممانعت از رفتن آنها به استادیوم های ورزشی هم نیست؛

آری این بار برای مسایلی از این دست نیست که جملگی محتوایی حقوق بشری، حقوق زنان، حقوق شهروندی و یا زیست محیطی داشته اند بلکه جنس خبر از نوع دیگری است! خبر مربوط به افتخار آفرینی زن دانشمند ایرانی است که نه تنها حیرت و تحسین همگان به ویژه مجامع علمی را بر انگیخته، بلکه حتی برخی وب سایت های ایرانی که تاکنون حاضر نبودند چند سطری از وب سایت شان را به موفقیت زنان اختصاص دهند، به این خبر واکنش مثبت نشان دادند!

خبر مربوط به «مریم میرزا خانی»، ریاضیدان، نخستین زن ایرانی برنده مدال فیلدز[1] است یعنی بزرگترین افتخاری که یک ریاضیدان می‌تواند کسب کند. پروفسور مریم میرزاخانی[2] متولد 1356 است مثل همه دختران و پسران هم نسل اش کودکی اش با دلهره های بمباران و موشک باران و فراتر از این ها نوجوانی و جوانی اش را زیر کنترل گشت های ارشاد سپری کرده است. اما هیچ کدام از این ها نتواسته است مغز متفکر و جوشان این زن ایرانی را از اندیشیدن، کندوکاو، پرسشگری و خلاقیت باز دارد.

مریم میرزاخانی، در سال‌های 1373 و 1374 از دبیرستان فرزانگان تهران موفق به کسب مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری شد و در سال 1373 در المپیاد جهانی ریاضی هنگ کنگ با 41 امتیاز از 42 امتیاز مدال طلای جهانی گرفت. سال 1374 خورشیدی برابر با 1995 میلادی در المپیاد جهانی ریاضی کانادا با 42 امتیاز از 42، رتبهٔ اول طلای جهانی را به دست آورد. میرزاخانی دوره کارشناسی ریاضی را در دانشگاه صنعتی شریف به اتمام رساند سپس برای ادامه تحصیلاتش به ایالات متحده آمریکا رفت و با دریافت بورسیه دکتری خود را در دانشگاه هاروارد به انجام رساند پس از آن از سال 1383 تا 1387 در پژوهشگاه ریاضی کلِی به عنوان پژوهشگر و به طور همزمان استادیار و پس از چندی به عنوان استاد تمام دانشگاه پرینستون به کار و تحقیق مشغول شد. پرفسور مریم میرزا خانی از سال 1387 دارای کرسی استادی تمام وقت در دانشگاه استنفورد است [3] پس از مهاجرت به آمریکا تاکنون جوایز ارزنده متعددی را دریافت داشته است از جمله جایزه بنیاد ریاضیات کلی درسال 2014، جایزه روث لایتل سَتر[4] از طرف انجمن ریاضی امریکا 2013 [5]، جایزه ای ام اس بلومنتال 2009 و...

در این جا هدف، معرفی سوابق علمی مریم میرزا خانی نیست، چرا که رسانه ها و وب سایت های بسیاری به زبان های مختلف درباره او نوشته اند و باز هم خواهند نوشت. هدف از این مقاله یادآوری و هشدار به مردان زن ستیز، و زنان خود ناباور، است (که تصور می کنند زن از نظر ذهنی ناتوان تر از مرد است)، شاید که به خود بیایند و از افکار قرون وسطایی شان در مورد زنان، دست بردارند. هشدار به آنهایی است که بدن زن را دست آویزی برای حکومت کردن خود قرار داده اند. هشدار به زنانی چون خانم فاطمه آلیا است که حقوق و درآمد نمایندگی مجلس را می گیرد ولی بر ضد زنان سخن می گوید و جای زن را در پستوی خانه ها می داند، و هنری جز بچه داری و خانه داری برای زنان نمی شناسد[6].

یک لحظه تصورش را بکنید اگر مریم میرزاخانی را 13 سالگی[7] شوهر می دادند آیا فرصت چنین شکوفایی علمی برایش باقی می ماند؟ چه استعدادهایی در ایران که تاکنون در اسارت افکار زن ستیزانه و قرون وسطایی، از رشد و تعالی محروم شده اند. وقتی می گوییم در سال 1995 مریم در المپیاد جهانی ریاضی کانادا با کسب 42 امتیاز از 42، رتبهٔ اول جهانی را به دست آورد تنها یک جمله خبری ساده نیست در دل این جمله واقعیت هایی نهفته است. رقبای علمی مریم میرزاخانی مردان و زنان نخبه در ریاضی بوده اند، نه مردان موتورسوار سرکوب گر که الفبای ریاضیات را نمی دانند چه رسد به آن که بتوانند بفمند مریم چه کشفی در ریاضیات کرده است و اصلا چه می گوید! بعد همین اقایان به خودشان اجازه می دهند که زن را ناقص عقل بنامند، با چماق بر سر زنان بکوبند و نعره سر دهند «یا روسری یا توسری» و بزرگترهای شان نیز خانه داری و فرزند آوری را برای زنان تجویز می کنند. تا «سربازان» بیشتری را در دامان شان برای روز مبادای حضرات پرورش دهند. آنهایی که هنوز مشکل شان حجاب خانم هاست چه می فهمند پاسخ به مسائل مربوط به سطوح ریمانی و یا محاسبه تعداد خطوط ژئودزیک ساده‌ از چه درجه اهمیتی در ریاضیات برخوردار است؟ و کشف مریم میرزا خانی در ریاضیات سرمنشاء چه تحولی در علم خواهد بود.

جای امیدواری است که آقای روحانی رئیس جمهور در اقدامی به جا در تاریخ 22 مرداد 1393 در پیامی که در صفحه فیسبوک اش نیز منتشر شد، از پرفسور میرزاخانی به مناسبت دریافت مدال فیلدز تقدیر کرد. او در این پیام نوشت :« امروز ایرانیان می توانند به خود ببالند که اولین زن برنده جایزه "فیلدز" هموطن آنان است؛ آری باید که شایستگان بر صدر نشینند و قدر ببینند».

اما آقای روحانی به خوبی می دانند چقدر از شایسته گان و بایسته گان که می توانستند جزو کاشفان و مخترعان باشند اما به جرم دگر اندیشی جانشان ستانده شد وزیر خروارها خاک سرد دفن شان کردند بی هیچ نامی و نشانی، حتی از سنگ قبر هم دریغ کردند هزاران نفر از آنها عمر و جوانی شان را در سیاهچال ها سپری کردند و می کنند و بسیاری نیز از وطن کنده شدند و زندگی در تبعید را به ماندن در وطن و زندگی توأم با انواع و اقسام تهدیدها و فشارها، ترجیح دادند.

مردم ایران و به ویژه ما زنان ایرانی چه اقبال بلندی داشتیم که مریم میرزاخانی از سانحه غم انگیز سقوط اتوبوس حامل نخبگان ریاضی به دره (در اسفندماه 76) زنده ماند و به تاریک اندیشان نشان داد که عقل زن، نیم عقل مرد نیست و توانایی و کار زنان فقط این نیست نشینند و زایند شیران نر.

کشف بزرگ پرفسور مریم میرزاخانی نه تنها پاسخ به سئوالی است که ذهن بسیاری از ریاضی دان های جهان را سال ها به خود مشغول داشته است بلکه نشان می دهد زنان از نظر «عقلی» و تفکر انتزاعی اگر برتر از مردان نباشند کمتر نیستند! پیروزی مریم، خط بطلانی بر تفکرات زن ستیز و رفتار تبعیض آمیز علیه زنان است.

پانوشت ها:

[1] جایزه فیلدز به طور رسمی از سال ۱۹۵۴ اهدا می‌شود. این جایزه را «نوبل ریاضیات» گویند این جایزه به افراد زیر چهل سال اعطا می‌شود که کشف مهمی در ریاضیات کرده باشند. این مدال برای اولین بار به دو دانشمند ریاضیدان لارس آلفُرس و جسه داگلاس داده شد.

[2] مریم میرزاخانی سال 1374 در المپیاد جهانی ریاضی علاوه بر دریافت مدال طلا با کسب بالاترین امتیاز به عنوان نفر اول جهان شناخته شد وی یکی بازماندگان سانحه غم‌ انگیز سقوط اتوبوس حامل نخبگان ریاضی به دره در اسفندماه 76 است. در این حادثه اتوبوس حامل دانشجویان ریاضی شرکت‌کننده در بیست و دومین دوره مسابقات ریاضی دانشجویی به دره سقوط کرد و طی آن شش تن از دانشجویان نخبه ریاضی شامل آرمان بهرامیان، رضا صادقی – برنده دو مدال طلای المپیادجهانی – علیرضا سایه‌بان و علی حیدری، فرید کابلی، دکتر مجتبی مهرآبادی و مرتضی رضایی دانشجوی دانشگاه تهران که از برگزیدگان المپیادهای ملی و بین‌المللی ریاضی بودند ، جان باختند.

[3] http://en.wikipedia.org/wiki/Maryam_Mirzakhani

[4] Ruth Lyttle Satter

[5] http://www.radiofarda.com/archive/news/20130115/143/143.html?id=24824609

[6] اشاره به اظهار نظر این نماینده مجلس در مورد حق حضور زنان در ورزشگاه برای تماشای مسابقات ورزشی است.

[7] سن قانونی ازدواج دختر بچه ها.
مدرسه فمینیستی