به مناسبت روز دامپزشكي
دامپزشكي مدرن با چه كسي آغاز شد؟
پيام محبي *
سال 2011 را سال جهاني دامپزشكي نام نهاده‌اند. شعار اين سال «دامپزشكي براي سلامت، دامپزشكي براي غذا و دامپزشكي براي سياره زمين» است و به همين مناسبت از ابتداي سال ميلادي جاري برنامه‌هاي متعددي در سطح جهاني، منطقه‌يي و ملي از سوي سازمان‌ها و تشكل‌هاي ملي و بين‌المللي برگزار شده يا هم‌اكنون در حال برگزاري است. دامپزشكي تجربي به صورت سنتي در دنيا تاريخچه‌يي طولاني دارد اما از زمان تبديل آن به يك رشته دانشگاهي و آموزش آن ديرزماني نمي‌گذرد. كلود بورگلا پايه‌گذار رشته دامپزشكي مدرن در دنياست. كلود بورگلا نخستين كسي بود كه اولين مدرسه دامپزشكي را در شهر ليون فرانسه تاسيس كرد. با موافقت لويي پانزدهم و شوراي دولتي پادشاهي قانون تاسيس مدارس دامپزشكي در تاريخ 4 آگوست 1761 تصويب شد و در تاريخ 10 ژانويه 1762 نخستين مدرسه دامپزشكي در دنيا افتتاح شد. در سال 1766 مدرسه دامپزشكي ديگري در مزون آلفورت (پاريس) تاسيس شد. سپس تا قبل از سال 1800 بطور متوالي مدارس دامپزشكي در وين، تورين، كپنهاگ، پادوآ، هانور، لايپزيك، بولونيا، ناپل، برلين، مونيخ، ميلان، لندن و مادريد تاسيس شدند. كلود بورگلا فرزند يكي از سرشناسان شهر ليون فرانسه بود كه در 1740 وقتي كه 28 سال داشت كار خود را با اصطبل سلطنتي آغاز كرد و همين پست بعدها او را تا مدير آكادمي اسب‌سواران ارتقا داد. اين آكادمي در آن زمان مدرسه‌يي بود كه به علاقه‌مندان سواركاري، هنر و شمشيرزني به همراه رياضي، موسيقي و آداب معاشرت ياد مي‌داد. چهار سال بعد بورگلا نخستين نوشته خود را با عنوان (مقالاتي جديد درباره اسب‌ها) منتشر كرد. اين نوشته‌هاي دست اول آموزنده قدمي رو به جلو بود و باعث شد او به سرعت شهرت قابل توجهي دست يابد. بورگلا نقش فعالي در تلاش‌هاي علمي فرانسه در طول نيمه دوم قرن هيجدهم داشته است. اتشار كتابي از او درباره اسب او را به سرآمد نويسندگان زمان خودش تبديل كرد. متدولوژي علمي شاخص او بسيار برجسته بود. او دانش خود را در طول دوره‌يي كه به عنوان جراح در ليون مشغول به كار بود به دست آورده بود آن هم در زماني كه در حال ياد گرفتن دانش كالبدشكافي اسب‌ها بود و آناتومي اسب‌ها را بازخواني مي‌كرد. بورگلا به خاطر همين شغلش توانست عضو مرتبط آكادمي علوم فرانسه شود. او بعدها دايره‌المعارف جالبي راجع به اسب‌ها به رشته تحرير درآورد و توانست مقاله‌هايي در رابطه با اسب‌سواري و نعل‌بندي و ديگر مهارت‌هاي مرتبط بنويسد. بورگلا نخستين مقاله از 250 مقاله را در 1755 منتشر كرد. در سال 1761 وقتي حكومت لويي شانزدهم قصد داشت از شيوع بيمارهاي دام‌هاي اهلي جلوگيري كند، همچنين طرح حفاظت چراگاه‌ها و تربيت و آموزش كشاورزان را به اجرا درآورد، به شخصي به نام برتين ماموريت داد تا اجراي اين اصلاحات ارضي را به اجرا درآورد. اين شخص نيز لزوم راه‌اندازي يك مدرسه دامپزشكي را در ليون به شاه پيشنهاد و توصيه كرد كه مدير اين مدرسه بايد كلود بورگلا باشد. دو سال بعد بورگلا مدير و بازرس عمومي مدرسه دامپزشكي ليون و تمام مدارس اينچنيني بود كه در قلمرو پادشاهي وجود داشتند يا در آينده قرار بود ايجاد شوند. او همچنين مسوول تاسيسات مربوط به نگهداري و تربيت اسب‌هاي سلطنتي شد. درطول زماني كه برتين در ليون بود، بورگلا توانست او را مجاب كند كه بايد يك مدرسه دامپزشكي در ليون راه‌اندازي شود. در جولاي 1761 برتين از موقعيت بالايش نزد لويي شانزدهم استفاده كرد و در چهارم آگوست به دستور شاه، بورگلا مسوول راه‌اندازي مدرسه‌يي شد كه شيوه‌هاي آموزشي درمان بيماري‌هاي چهارپايان به صورت عمومي آموزش داده خواهد شد. نخستين دانشجويان در فوريه 1762 پذيرفته شدند. در حالي كه بورگلا نگراني‌هايي در رابطه با آينده مالي موسسه خود داشت. دانش‌آموزاني كه در موسسه آموزش ديده بودند توانستند آموزه‌هاي خود را در طرح جلوگيري از شيوع بيماري‌هاي دام به اثبات رسانند. همين موفقيت باعث شد برتين از شاه بخواهد به نشانه اعتماد به موسسه كمك بيشتري كند. در سوم ژوئن 1764 شوراي سلطنتي حكومت حكم كرد كه به موسسه عنوان مدرسه سلطنتي دامپزشكي داده شود. براي وزير برتين ايجاد مدرسه ليون تنها نخستين قدم براي پروژه‌اش در راستاي طرح اصلاح پرورش حيوانات در فرانسه بود. بورگلا اميدوار بود مدارس دامپزشكي ديگري در استان‌هاي فرانسه ايجاد كند اما در عين حال مي‌خواست اين ايده خود را در فراسوي مرزهاي فرانسه نيز گسترش دهد. در سال 1765 برتين به او دستور داد كه مدرسه‌يي در پاريس احداث كند. مدرسه جديد در آلفورت راه‌اندازي شد. اين مكان همچنين داراي يك قلعه و محوطه باز آن شامل يك پارك 10 هكتاري بود. اين مكان توسط يك معمار باز‌سازي و براي مدرسه تغيير شكل داده شد. مدرسه جديد درهايش را در سال 1766 روي دانشجويان باز كرد و بورگلا به عنوان بازرس عمومي همچنان مراقب دو مجموعه‌يي بود كه خودش ايجاد كرده بود. مدرسه آلفورت سه برنامه درسي متفاوت داشت؛ كلاسيك براي دامپزشكان آينده، شبيه ليون، برنامه درسي براي بازرسان مزارع اصلاح نژادي و در نهايت يكسري آموزش‌هاي مخصوص كه براي دامپزشكان فعال در ارتش در نظر گرفته شده بود. مدرسه دامپزشكي آلفورت قديمي‌ترين مدرسه دامپزشكي جهان است كه امروز همچنان در محل اصلي خود باقي مانده است.
*رييس بيمارستان دامپزشكي تهران
