آذربايجان يك ماه پس از زلزله
تهران امروز - گروه اجتماعي- مريم نظري: يك ماه پس از آنكه زمين در مناطقي از آذربايجان شرقي لرزيد، اهالي مناطق زلزله زده نگران سرماي زودهنگامي هستند كه كم‌كم از راه مي‌رسد. گزارش سازمان هواشناسي از كاهش 10 درجه‌اي دما در اين استان خبر مي‌دهد، برف و باران در راه است و چادرهاي زلزله زدگان توان مقابله با زمستان را ندارد. 3 روز پس از وقوع زلزله در آذربايجان شرقي، محمدرضا رحيمي، معاون اول رئيس‌جمهور ضمن بازديد از مناطق زلزله زده در جمع خبرنگاران مطرح كرد كه «خانه‌هاي روستايي طي دوماه بازسازي مي‌شود.» از آن پس با يك حساب سرانگشتي ساده روستاييان تا يك ماه ديگر منتظر تحويل گرفتن منازلي هستند كه بتوانند بدون نگراني از پس لرزه‌ها و پايين آمدن دما، شب‌ها را زير سقف آن صبح كنند. اگرچه استاندار آذربايجان شرقي وعده داده كه تحويل منازل زلزله زدگان از 2 هفته آينده آغاز مي‌شود و تاكنون با وجود همه تلاش‌ها در بازسازي منازل مسكوني تنها 2 خانه مسقف و تحويل داده شده اما با اين همه محرم فروغي، فرماندار ورزقان نسبت به روند ساخت و ساز خوشبين است. او در گفت‌وگو با تهران امروز مي‌گويد:«75 درصد از كار آواربرداري انجام شده و از 6700 خانواري كه بي‌خانمان شده‌اند، پرونده 4700 خانوار براي بازسازي منزل تكميل شده است.» به گفته او «روزانه 30 اسكلت فلزي ساختمان در روستاها ساخته شده و بلافاصله كار ساخت سقف آغاز مي‌شود.» اما در اين ميان هشدارهاي جدي كارشناسان نيز به گوش مي‌رسد. آنها معتقدند سرعت در روش ساخت و ساز سنتي، كيفيت را فداي كميت مي‌كند.
اول آواربرداري بعد بازسازي
«باجباج» از آن روستاهايي است كه مُهر «تخريب صددر صدي» رويش خورده. هنوز برخي از خانه‌هاي روستا آوار برداري نشده‌اند. يك دستگاه لودر، هر روز از صبح تا شب الوارها و تل‌هاي خاك كه تا پيش از زلزله خانه‌هاي خشتي بودند را جابه جا مي‌كند. اما محمد اسماعيل، جوان 27 سالهاي كه خانه‌اش با خاك يكسان شده مي‌گويد: «هر چقدر هم اين راننده، بر روي لودر كار كند در اين مدت نمي‌تواند آوار برداري را تمام كند. يك لودر براي اين روستا كفاف نمي‌دهد.» آيدين كه 13 سال بيشتر ندارد هم اين روزها در آواربرداري كمك مي‌كند. آيدين مي‌گويد: «بايد اينجا آماده باشد تا رويش خانه بسازيم. اگر زودتر آواربرداري كنيم يك ميليون تومان وام بلاعوض مي‌دهند.» آيدين مي‌خواهد پدرش زودتر اين وام را بگيرد تا دوباره سقفي بالاي سرشان باشد. فاطمه و نعمت، زن و شوهري هستند كه پا به پاي هم به همراه كودكانشان آواربرداري خانه خود را آغاز كرده‌اند. تا آنجا كه مي‌توانند خاك و چوب را با فرغون جابه جا مي‌كنند و بعد منتظر مي‌مانند تا نوبتشان برسد و لودر براي آوار برداري از خانه آنها بيايد. اما عسگر كه خانه‌اش آواربرداري شده نه منتظر پيمانكاران مانده و نه وام بلاعوض يك ميليون توماني. عسگر پي خانه را كنده و مي‌خواهد زودتر خانه‌اي كاهگلي بسازد. شبيه همان خانه‌اي كه با تكان‌هاي اول زلزله فروريخت. عسگر از اينكه دوباره زلزله بيايد مي‌ترسد اما نوه كوچكش را با دست نشان مي‌دهد و مي‌گويد: «طاقت سرما را ندارد.»
وام بلاعوض به شرط فوندانسيون
«سرماي ورزقان در كشور معروف است» اين را محرم فروغي، فرماندار ورزقان به تهران امروز مي‌گويد. او ادامه مي‌دهد: «در سالهاي گذشته در مهرماه حتي برف و باران هم داشتيم و اين موضوعي است كه بايد به آن توجه كنيم. در حال حاضر براي جلوگيري از نفوذ برف و باران در بين مردم به ازاي هر چادر 42مترمربع نايلون توزيع كرده‌ايم و در كنار آن توزيع پتو و لباس گرم نظير كاپشن را هم در دستور كار داريم.» او درباره خانه‌هايي كه قرار است تا ماه ديگر تحويل شود نيز مي‌گويد: «براي 220 واحد ساختماني عقد قرارداد شده و اين خانه‌ها در حال ساخت هستند. اما به تدريج آماده مي‌شوند. ما براي سرعت بخشيدن به روند ساخت و ساز سياست‌هاي تشويقي هم قرار داده‌ايم. قرار است به هر خانوار يك ميليون تومان وام معيشتي بلاعوض داده شود. ما مقرر كرديم كه هر مالكي فوندانسيون خانه‌اش را به اتمام برساند مي‌تواند به سرعت اين وام را دريافت كند.» او ادامه مي‌دهد: «اين امر مردم را تشويق مي‌كند تا در پي كني شركت كنند و هم پيمانكاران را تحت فشار قرار دهند. اين كار دو مزيت دارد، اول مشاركت مردم است و دوم اينكه مردم خودشان بهترين ناظران بر كار پيمانكاران خواهند بود.» به گفته او «اكنون آنقدر نياز به پيمانكار وجود دارد كه با هر پيمانكار واجدالشرايطي كه براي بازسازي مراجعه كند براي ساخت 20 خانه با او قرارداد بسته مي‌شود و اگر رضايت از كار پيمانكار وجود داشته باشد اين قرارداد تجديد خواهد شد.» فروغي به نگراني كارشناسان نيز پاسخ مي‌دهد: «هر ساختمان در مناطق زلزله زده با نظارت بنياد مسكن و نظام مهندسي ساخته مي‌شود. بعيد مي‌دانم سرعت كار سبب افت كيفيت شود. براي نمونه خانه‌هايي كه از طريق وام‌هاي نوسازي بنياد مسكن در سالهاي گذشته ساخته شده است در هنگام زلزله از استحكام كافي برخوردار بوده و سالم مانده‌اند.»
اين در حالي است كه معاون اول رئيس‌جمهور چندي پيش با يادآوري ترك‌هاي بيمارستان‌هاي تازه افتتاح شده در منطقه زلزله زده اعلام كرد كه «وزیر بهداشت و معاون برنامه‌ریزی موظف شدند پیمانکاران بیمارستان‌های تازه افتتاح شده که در زلزله اخیر آسیب دیده‌اند را به دادگاه معرفی کنند.» منوچهر شيباني، عضو هيات مديره انجمن مهندسان راه و ساختمان و عضو هيات مديره سازمان نظام مهندسي استان تهران نيز در اين باره به تهران امروز مي‌گويد: «در بازديد از منطقه زلزله زده آذربايجان شاهد بوديم تعدادي از ساختمان‌ها كه متعلق به نهادهاي دولتي و تازه تاسيس بوده، بر اثر تكان‌هاي زمين خسارت ديده‌اند.»
مديريت هماهنگ، شاه كليد حل بحران
مهندس شيباني منطقه زلزله زده را در چند ويژگي با بم و رودبار و منجيل متفاوت مي‌داند. او بازسازي اين مناطق را طي چند ماه با روش‌هاي سنتي امكان ناپذير مي‌داند. او مي‌گويد: «با توجه به فرارسيدن فصل سرما ممكن است بازسازي تا سال ديگر به طول بينجامد.» شيباني ادامه مي‌دهد: «نخست آنكه در زلزله رودبار و منجيل و به ويژه در بم، منطقه آسيب ديده محصور بود اما در زلزله آذربايجان شاهد آن هستيم كه روستايي 15خانواري كه دسترسي به آن به آساني مقدور نبود صد درصد تخريب شده است. بنابراين گستردگي محل و تعدد روستاهاي آسيب ديده سبب مي‌شود كه بازسازي در اين منطقه متفاوت باشد. گذشته از آن سرماي محلي در اين منطقه بسيار زودرس است و حتي احتمال حمله جانوران درنده هم به افراد وجود دارد بنابراين زمان بازسازي بايد كوتاه باشد اما اين امر با روش‌هاي سنتي امكان‌پذير نيست.» او بر استفاده از ايده‌هاي نو تاكيد مي‌كند: «در كشور ما دانش مهندسي آنقدر رشد داشته كه اين ظرفيت وجود دارد. مي‌توانيم از ايده‌هاي نو و روش‌هاي نوين استفاده كنيم و در كنار بازسازي به مسائل زيربنايي منطقه مانند جاده‌هاي محلي و منطقه‌اي نيز توجه كنيم. ساختمان‌ها و راه‌ها بايد طوري بازسازي شوند كه در صورت بروز مجدد زلزله مقاوم باشند.» شيباني توجه به مقررات ملي ساختمان و به اصل 19 و به دنبال آن جزئيات را بسيار مهم مي‌داند. او كي گويد: «ضخيم‌سازي يكي از راه‌هايي است كه براي جلو گيري از نفوذ سرما و عدم اتلاف حرارت استفاده مي‌شود اما با استفاده از متدهاي جديد مي‌توان سبك‌سازي كرد و آسايش حرارتي را ايجاد كرد يا با استفاده از فولادهاي سرد نورد شده از روش‌هايي استفاده كرد كه سرعت اجراي آن بالاست و بسيار نيز سبك است. مي‌توان با انبوه‌سازي براي آن توجيه اقتصادي نيز پيدا كرد.» او شاه كليد همه اين اقدامات را در مديريت پروژه مي‌داند و ادامه مي‌دهد: «بايد با برنامه‌ريزي جلو رفت. البته مقصود اين نيست كه به بهانه برنامه‌ريزي، زمان اجرا را به تعويق انداخت و فرصت‌سوزي كرد.»
تا برف نيامده مسئولان عجله كنند
عباس فلاحي باباجان، نماينده اهر، هريس و ورزقان كه در روزهاي گذشته در مجلس از كافي نبودن اقدامات براي كمك و بازسازي در اهر و هريس انتقاد كرده بود به تهران امروز مي‌گويد: «انتقادها به مديريت بحران است. اهر و هريس در برابر سرما بي‌پناه مانده‌اند. 80 درصد ساختمان‌هاي اهر و هريس فروريخته و در جلسه‌اي كه در كميسيون عمران مجلس داشتيم، دست اندركاران بازسازي گزارشي ارائه كردند. در اينكه آنها تلاش مي‌كنند شكي نيست. اگر يك بار برف ببارد و هنوز آواربرداري تمام نشده باشد چه بايد كرد؟ مگر مي‌شود زير برف آوار برداشت؟» او ادامه مي‌دهد: « مردم بي‌سرپناه مانده‌اند و ساخت خانه براي آنها عزم ملي مي‌طلبد. مسئولان مسكن روستايي و شهري اگر مشكل يا كمبودي دارند به مجلس اعلام كنند و اگر موانعي وجود دارد اعلام كنند تا وظايف در بين نهادهاي مختلف به اشتراك گذاشته شود.»
تلاش شبانه روزي براي تحقق وعده ها
خانه.اين كلمه چهار حرفي اين روزها به دغدغه اصلي مسئولان تبديل شده و آنها همه هم و غم خود را صرف تحقق وعده‌هايي مي‌كنند كه به مردم زلزله زده داده‌اند.نبايد به سادگي از كنار اين تلاش‌ها گذشت.نگاهي به شهرستان‌ها و روستاهاي زلزله زده حكايت از تلاش شبانه روزي افرادي دارد كه مي‌خواهند هر چه زودتر آجر روي آجر رود تا پيش از آغاز فصل سرما،مردم زلزله زده استان آذربايجان شرقي اسكان يابند.حالا بايد نشست و ديد اين تلاش‌ها چه فرجامي پيدا مي‌كند.
