مجلس ایران پس از گرانی بنزین ملتهب بود و از جمله نماینده ماهشهر در مجلس خطاب به حسن روحانی گفت:
'شما چه کردید که شاه بیشرف نکرد؟'
وبسایت آیتالله علی خامنهای، رهبر ایران، فاش کرده است که آقای خامنهای دو روز پس از افزایش قیمت بنزین پیامی "محرمانه" به نمایندگان مجلس فرستاده و به آنها هشدار داده بود که هر مصوبه احتمالی درباره قیمت بنزین باید منطبق بر مصوبههای شورای عالی امنیت ملی باشد.
مطابق آنچه در "خط حزبالله"، نشریه اینترنتی وبسایت آیتالله خامنهای آمده، علی لاریجانی، رئیس مجلس، این پیام محرمانه را در جلسه غیرعلنی روز یکشنبه، ۲۶ آبان، برای نمایندگان خوانده است.
بر این مبنا آیتالله خامنهای درباره قیمت بنزین به نمایندگان هشدار داده بود که "لازم است به حضرات محترم نمایندگان گفته شود مقتضی است که هرگونه اقدامی در خصوص این مصوبه در مجلس در چارچوب مصوبات شورای عالی امنیت ملی باشد و از آن تخطی نشود و شرایط حساس کشور مورد توجه قرار گیرد."
پس از افزایش ناگهانی قیمت بنزین و سهمیهبندی شدن آن چند نماینده مجلس ایران اظهارنظرهای تندی در مخالفت با این تصمیم کردند و از طرحشان برای بازگشت بنزین به نرخ قبلی خبر دادند اما کمی بعد این طرحها را پس گرفتند.
در نیمهشب پنجشنبه ۲۳ آبان اعلام شد که بنزین از آغاز جمعه ۲۴ آبان سهمیهبندی میشود و بهای فروش آزاد آن هم سه برابر میشود. این تصمیم به اعتراضاتی گسترده در سراسر ایران منجر شد که صدها نفر از معترضان در سرکوب آن کشته و هزاران نفر هم بازداشت شدند.
مطابق قانون اساسی ایران دولت باید بودجه سالانه کشور را به مجلس ببرد و برنامهاش برای درآمدها و هزینههای هر سال را از قبل به تصویب مجلس برساند.
نمایندگان مجلس اختیار دارند که لایحه بودجه دولت را تصویب کنند یا در صورت تشخیص، تغییرات لازم را در آن بدهند، به شرط آن که شیوه جبران کاهش درآمد یا تامین هزینه جدید را تعیین کنند.
سهیمهبندی بنزین و سه برابر کردن نرخ آزاد به معنی درآمد جدید برای دولت است. درآمدی که دولت میگوید صرف کمک "معیشتی" به ۱۸ میلیون خانوار ایرانی خواهد شد.
نه درآمد جدید ناشی از گرانی بنزین و نه هزینه جدید ناشی از کمک معیشتی در بودجه سال ۱۳۹۸ تصویب نشدهاند.
سهمیهبندی بنزین و افزایش قیمت آن تصمیم شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا بوده است و نه مجلس.
شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا چیست؟
در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ آیتالله خامنهای در جلسهای محرمانه به روسای دولت، مجلس و دستگاه قضایی گفت تا "اتاق جنگ اقتصادی" را برای مقابله با آثار تحریمهای آمریکا تشکیل دهند.
قانون اساسی ایران میگوید سه قوه ایران "زیر نظر ولایت مطلقه امر" قرار دارند. شورای نگهبان، که وظیفه تفسیر قانون اساسی را دارد، در مواردی که تصمیمهای دستگاههای دیگر در تضاد با تصمیمهای نهادهای وابسته به رهبر بوده، آنها را به دلیل مغایرت با "اختیارات ولایت مطلقه" غیرقانونی دانسته است.
به این ترتیب اختیارات مطلقه آیتالله خامنهای ناسخ اختیارات دیگر نهادهای حکومتی است و نهادی مانند شورای سران سه قوه، که از طرف رهبر مامور شده، میتواند بدون مصوبه مجلس درباره هزینه و درآمد عمومی تصمیم بگیرد.
آیتالله خامنهای درباره بنزین و اعتراضات چه گفته؟
رهبر ایران در روز جمعه ۲۴ آبان، روز گرانی بنزین که همزمان با سالگرد تولد پیامبر اسلام بود، به همین مناسبت جلسهای با مقامهای ایرانی و برخی چهرههای خارجی داشت که در آن درباره بنزین صحبتی نکرد.
اما دو روز بعد و با بروز اعتراضات گسترده، آیتالله خامنهای گفت: "بنده در این قضیّه سررشته ندارم، یعنی تخصّص این کار را ندارم، به آقایان هم گفتم -چون نظرات کارشناسها هم در این قضیّه بنزین مختلف است، بعضیها آن را لازم و واجب میدانند، بعضیها مضر میدانند؛ بنابراین من هم که صاحبنظر نیستم در این قضایا- که من صاحبنظر نیستم، لکن اگر سران سه قوّه تصمیم بگیرند من حمایت میکنم؛ من این را گفتهام، حمایت هم میکنم. سران قوایند، نشستهاند با پشتوانهی کارشناسی یک تصمیمی برای کشور گرفتهاند، باید عمل بشود به آن تصمیم."
آقای خامنهای در همان سخنرانی درباره اقدامات "اشرار"، همچون آتش زدن بانکها و ساختمانهای دولتی هم هشدار داد و گفت "مراکز شرارت دنیا علیه ما این کارها را تشویق کردند".
برخی گروههای حقوق بشری چنین توصیفی را به "چراغ سبز" برای سرکوب معترضان تعبیر کردهاند.
چند روز پس از آن که اعتراضات گسترده و خودجوش در سراسر ایران فروکش کرد، آیتالله خامنهای در جلسهای با فرماندهان و شبهنظامیان بسیج گفت: "یک توطئه عمیق وسیع بسیار خطرناکی که آنهمه پول خرج آن شده بود به وسیله مردم نابود شد".
او بعدتر هم در پاسخی به علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، گفت با بازداشتشدگان و افرادی که با اتهامهایی در اعتراضات روبرو هستند "با جهتی که به رافت اسلامی نزدیکتر است عمل شود".
آقای خامنهای همچنین موافقت کرد که "شهروندان عادی که بدون داشتن هیچگونه نقشی در اعتراضات و اغتشاشهای اخیر و در میانه درگیریها جان باختهاند در حکم شهید" محسوب شوند.
آیا بنزین اولین مداخله آیتالله خامنهای در کار مجلس بوده؟
آیتالله خامنهای پیشتر از آن که با پیامی محرمانه نمایندگان را از پیگیری طرحهایشان منصرف کند، مداخلههایی دیگر هم در طرحهای آن کرده است.
در سال ۱۳۷۹ و پس از آن که اصلاحطلبان پیروزی بزرگی در انتخابات مجلس به دست آوردند، رهبر ایران با یک "حکم حکومتی" مانع از آن شد که مجلس تغییر قانون مطبوعات را بررسی کند.
در آن مقطع و در سالهای نخست روی کار آمدن محمد خاتمی، روزنامهها و مجلات نقش مهمی در جریان اصلاحطلب داشتند و پس از یک سخنرانی آیتالله خامنهای روزنامههای بسیاری توقیف شده بود.
در سال ۱۳۹۱ که نمایندگان مجلس میخواستند محمود احمدینژاد را برای پرسش به مجلس بکشانند، آیتالله خامنهای گفت دغدغه آنها خوب است، اما "از اینجا به بعد دیگر ادامه پیدا نکند. همین جا تمامش بکنند؛ همین جا تمام کنند قضیه را."
پس از آن طرح سوال از رئیس جمهور از دستور کار مجلس خارج شد.
در سال ۱۳۹۴ و به دنبال اوج مذاکرات دولت ایران و قدرتهای جهانی که به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) انجامید، مجلس عمدتا اصولگرا در بررسی توافق هستهای مخالفتهایی با دولت حسن روحانی مطرح میکرد.
در حالی که بررسی توافق در مجلس جنجالی شده بود، طرح دولت به طور غیرمنتظرهای در جلسهای کوتاه تصویب شد.
این تصویب سریع پس از جلسه علی اصغر حجازی، از اعضای بلندپایه دفتر آیتالله خامنهای با علی شمخانی و علی لاریجانی انجام شد. برخی نمایندگان جلسه آقای حجازی را نشانه موافقت آیتالله خامنهای با برجام دانستند، هرچند برخی نمایندگان مخالف میگفتند او نماینده رهبر نبوده است.
آیتالله خامنهای به جز امور مجلس در موارد دیگری چون ایجاد دادگاههای خارج از تشریفات آیین دادرسی برای پروندههای اقتصادی، برداشت از صندوق ذخیره ارزی و همچنین دستور خصوصیسازی با تفسیر متفاوت از اصل ۴۴ قانون اساسی از اختیارات خود استفاده کرده است.
یکی از پربسامدترین جملهها در فضای سیاست رسمی ایران این گفته آیتالله روحالله خمینی، رهبر قبلی حکومت است که "مجلس در راس امور است". اما آیا مجلس شورای اسلامی عالیترین نهاد تصمیمگیری در ایران به شمار میآید؟
بنزین بدون تصمیم مجلس و با تصمیم شورای سران سه قوه گران شد.
آیتالله علی خامنهای در پیام محرمانه خود نمایندگان مجلس را ملزم کرد که در بررسی قیمت بنزین "در چارچوب مصوبات شورای عالی امنیت ملی" عمل کنند.
تصمیمات مجلس باید به تایید شورای نگهبان برسد و در صورت مخالفت شورای نگهبان و پافشاری مجلس بر مصوبهاش، این مجمع تشخیص مصلحت نظام خواهد بود که درباره مصوبه مجلس تصمیم میگیرد.
در ماجرای لوایح ضدپولشویی در خود مجمع موجودیت جدیدی به عنوان "هیات عالی نظارت" تشکیل شده تا درباره مصوبه مجلس تصمیم بگیرد.
به این ترتیب رهبر، شورای نگهبان، شورای عالی امنیت ملی، مجمع تشخیص و هیات عالی نظارت مجمع تشخیص میتوانند تصمیمهایی بگیرند که بر تصمیمات مجلس اولویت دارند.
آیا مجلس در ایران در راس همه امور است؟
مجلس شورای اسلامی در مواردی که میخواسته درباره نهادهای زیر نظر رهبر تحقیق و تفحص کند به اجازه او نیاز داشته است.
همچنین باید این را در نظر گرفت که آیتالله خمینی به جز مجلس شورای اسلامی، درباره دانشگاه، کشاورزی، جنگ، جوانان و موارد دیگر هم در صحبتهایش آنها را در "راس امور" دانسته است و به نظر میرسد منظورش از این اصطلاح اشاره به اهمیت بالای موضوع صحبتش بوده و نه ضرورتا بالاترین مرجع دانستن آن.
بی بی سی فارسی