كاشي‌هاي گنبد مدرسه چهارباغ اصفهان فرو ريخت
سميه آخشي
در حالي كه ترك جديد در بخش آسفالت مخصوص پياده‌رو در سي و سه پل باز خبرساز شده بود، در پي تماس يكي از طلبه‌هاي مدرسه چهارباغ اصفهان باخبر شديم كه ديروز ساعت 11:30 بخشي از گنبد مدرسه 400ساله چهارباغ در اصفهان فرو ريخت. اين مدرسه به لحاظ كاشي‌كاري داراي سبكي منحصر به فرد است و آخرين شاهكار صفوي در اصفهان به شمار مي‌رود.
اين خبرشوك جديدي براي ميراث دوستان در اصفهان بود. به گفته «مانده علي»، طلبه‌اي كه در مدرسه چهارباغ شاهد اين اتفاق بود نزديك ظهر ديروز صدايي بلند همه را به خود آورد و مشخص شد كه كاشي‌هاي اين شاهكار صفوي فرو ريخت.
«مانده علي» در اين‌باره به شرق گفت: كاشي‌هاي گنبد در سمتي كه به طرف خيابان چهارباغ است در ابعاد دو در سه متر مربع فرو ريخت و جلو چشمان ناباور ما خرد شد. به گفته وي لرزش‌هاي ناشي از عبور ماشين‌ها در خيابان «آمادهگاه» همواره براي ما مشهود بود ولي مسوولان توجهي نمي‌كنند. اين حادثه در حالي رخ داد كه بسياري از كارشناسان در اصفهان پيش از اين هشدارهايي را براي وضعيت وخيم كاشي‌هاي طبله‌كرده گنبد اين مدرسه و همچنين گنبد مسجد امام در ميدان نقش جهان داده بودند.
«مقضي»، مرمتگر بسياري از آثار تاريخي در اصفهان نيز ساعاتي پس از شنيدن اين خبر با حضور در خيابان چهارباغ به اين خبر صحه گذاشت و گفت: اگر اين مدرسه زبان داشت حتما به فرياد در مي‌آمد كه اي كاش در اين نقطه از شهر كه مركز آلايندگي صوتي است، قرار نگرفته بودم. به اعتقاد اين مرمتگر دو دليل را مي‌توان در وقوع چنين پديده‌اي دخيل دانست: نخست عبور ايستگاه مترو از خيابان چهارباغ كه باز هم به‌رغم هشدارهاي مكرر كارشناسان ميراث فرهنگي بدون توجه به اين هشدارها ايستگاهي در زير‌زمين بنا شد و لطمه خود را بالاخره زد و دوم عبور بي‌برنامه ماشين، اتوبوس و موتورهايي كه آلودگي صوتي ناشي از هر كدام تيشه به ريشه آثار تاريخي مي‌زند. وي مي‌افزايد: امروزه همه مي‌دانيم يكي از عوامل اصلي تخريب بناهاي تاريخي، آلايندگي صوتي است كه هم اكنون در هر دو سوي اين مدرسه ماشين‌ها از خيابان چهارباغ و آمادهگاه هنگام عبور تاثير مخرب خود را برجاي مي‌گذارند.
خشكسالي يكي ديگر از عوامل عنوان شده براي تخريب كاشي‌ها
از سوي ديگر جبل‌عاملي، مدرس معماري معتقد است كه پس از خشكسالي‌هاي اخير و بستن آب زاينده‌رود نگراني براي همه آثار تاريخي در اصفهان كه با ساروج ساخته شده‌اند، وجود دارد چرا كه لازمه بقاي ساروج، همجواري آن با آب است. در مدرسه چهارباغ نيز ما شاهديم كه نهر فرشادي توسط معمار اين مدرسه به طور عمد از وسط حياط عبور داده شده است. البته با وجود خشكسالي اخير و خشك ماندن پايه‌هاي ساروجي مدرسه نه تنها شاهد فرو ريختن كاشي‌هاي سر در مدرسه بوديم بلكه خشکسالی تاثير خود را بر ديگر قسمت‌هاي بنا نيز نهاد.
نفوذ آب باران در مرمت نيمه‌كاره بنا
به گفته اين استاد معماري توقف در مرمت‌هاي گنبد اين مدرسه نيز باعث شد كه آب ناشي از بارش باران به داخل كاشي‌هاي نيمه مرمت‌شده نفوذ كند و كاشي‌ها به اصطلاح معماران طبله كند، يعني حالت برآمدگي پيدا كرده و در درازمدت از بين بروند.
برخي از كاشي‌هاي فرو ريخته صفوي بود
استاد مقضي كه از نزديك وضعيت فرو ريختن اين كاشي‌ها را بررسي كرده، مي‌گويد: كاشي‌ها مربوط به مرمت گذشته اين گنبد در 20 سال گذشته است كه در بين اين كاشي‌ها بخشي صفوي و بخشي جديد بوده‌اند. به اعتقاد وي، اگر ميراث فرهنگي در انتخاب مرمتگران بناهاي تاريخي كمي دقت عمل به خرج مي‌داد، ما شاهد نيمه‌كاره ماندن مرمت اين گنبد يا مرمت‌هاي غيراصولي از اين دست و نهايتا امروز نيز شاهد فرو ريختن اين بخش گنبد نيز نبوديم.
ترك فعلي موجود در مدرسه نگران‌كننده است
استاد مقضي از وجود يك ترك عميق در بخش سر در مدرسه هم ابراز نگراني مي‌كند و معتقد است در صورت بي‌توجهي شاهد خطرات جدي‌تر براي اين مدرسه خواهيم بود. با وجود تلاش براي گرفتن پاسخ از مسوولان ميراث فرهنگي، از سوي اين سازمان اعلام شد كه ناظران در حال بررسي علت ماجرا هستند ولي جواب قطعي داده نشد. بد نيست، بدانيد كه در حال حاضر بيش از 17سال است كه اين گنبد در حال مرمت بوده و نزديك به دو سال پيش به علت ضعف‌هايي كه در كار مرمت وجود داشت سازمان ميراث فرهنگي به اين نتيجه رسيد كه كار مرمت را موقتا تعطيل كند.
