مرتضي شاملي
«ماربين» منطقه‌اي است در غرب اصفهان كه «منارجنبان» و كوه معروف «آتشگاه» در آن واقع شده‌اند.
از ماربين تا گاوخوني
 |
| پل تاريخي مارنان |
«ماربين» منطقه‌اي است در غرب اصفهان كه «منارجنبان» و كوه معروف «آتشگاه» در آن واقع شده‌اند.
خوانده‌ام و شنيده‌ام كه به اين علت به اين منطقه «ماربين» گفته‌اند كه اگر از يك بلندي – مثلا از روي همين كوه آتشگاه – به پايين نگاه كنيد زاينده‌رود را مي‌بينيد كه همچون ماري‌نقره‌فام به خود مي‌پيچد و از لابه‌لاي بيشه‌ها به سمت شرق مي‌خزد تا به اصفهان برسد اما واقعيت اين است كه واژه «مار»، كوچك شده و تغيير شكل يافته واژه «مهر» بوده و اين تطور لغوي در زمان ساسانيان رخ داده است. در اين صورت، «ماربين» همان مهرباني است؛ نه ديدن مار!
اولين محله‌اي كه در شهر، زاينده‌رود به آن مي‌رسد، محله‌اي است به‌نام «مارنان». اين محله يكي از زيباترين و پردرخت‌ترين محله‌هاي اصفهان بود كه البته هنوز هم هست با اين تفاوت كه بيشتر باغ‌ها و بيشه‌هاي آن را خشكانيده و مسكوني كرده‌اند! در اينجا رودخانه از زير پل تاريخي مارنان مي‌گذرد و مي‌رود تا به دومين و سومين و سرانجام دهمين پل برسد و از شهر خارج شود.
بيشه‌هاي اصفهان معروف هستند و تا چندي قبل بيشه‌هاي زيادي در اصفهان بود كه هر كدام اسم و رسم و حال‌وهوا و سرگذشت خود را داشتند، چه داخل شهر و چه بيرون آن. همه هم در دو طرف زاينده‌رود. اصلا مي‌شد آن زمان‌ها به اصفهان گفت: شهر بيشه‌ها. نمي‌دانم برداشت شما از «بيشه» چيست. بيشه، جنگل كوچكي است با همان پردرختي و پيچيدگي آن.
يادم مي‌آيد كه بعضي از آنها آنقدر بزرگ بودند كه جهت را گم مي‌كردي و در آن سرگردان مي‌شدي! همين پارك‌هاي سراسري كه امروزه در دو سوي رودخانه مي‌بينيد از بقاياي همان بيشه‌هاي اصفهان هستند.
زاينده‌رود پس از آنكه از زير پل‌هاي قديم و جديد شهر گذشت، وارد زمين‌هاي وسيع و هموار كشاورزي شرق اصفهان مانند كرارج، براآن و رودشتين مي‌شود. همان زمين‌هايي كه در چند ماه اخير با بسته شدن آب به اصفهان، بيشترين فرياد العطش از آنها و روستاييان آنها برخاست.
رودخانه نهايتا با عبور از پل «ورزنه» كه زنانش چادر سفيد مي‌پوشند و از اين نظر مشهور است، به پايان راهش مي‌رسد و در «گاوخوني» فرو مي‌رود. اما اين چندان هم پايان راه زاينده‌رود نيست؛ بلكه ابتداي راهي است ناشناخته كه هنوز هم بيشتر با حدس و گمان و شايد افسانه همراه است.
گاوخوني، اين چاه بزرگ كه به چاه ويلي مي‌ماند، مردابي است در 167 كيلومتري جنوب شرق اصفهان با مساحت 476 كيلومتر مربع. از مرداب‌هاي معروف ايران و جهان است كه شايد از ويژگي منحصر به فردي برخوردار باشد و آن واقع شدن در مرز دو اكوسيستم آبي و كويري است كه هريك جاذبه‌ها و زيبايي‌هاي خاص خود را دارند:
تپه‌هاي شني و سراب‌هاي فريبنده كويري از يك طرف، و زيستگاه آبي و پناهگاه گونه‌هاي رنگارنگ پرندگان مهاجر از طرفي ديگر! متاسفانه با دستكاري‌هاي ناروا و خاصه خرج‌هايي كه اين سال‌ها در طبيعت و محيط‌زيست اصفهان و مصرف آب زاينده‌رود شده، اين مرداب تقريبا مرده است و همان بلايي بر سر آن آمده كه بر سر درياچه اروميه.
