منابع خبری بریتانیا از هشدار اروپاییان به دولت ایران در مورد خروج خود از برجام خبر داده‌اند. بی‌بی‌سی آگاه شده است که در روزهای اخیر، قدرت‌های اروپایی عضو برجام به ایران هشدار داده‌اند در صورتیکه به تهدید برای برداشت گام بعدی در کاهش تعهداتش در برجام عمل کند، اروپاییان نیز از این توافق خارج خواهند شد.
روزنامه گاردین چاپ بریتانیا هم مطلبی تحت عنوان "به ایران گفته شده که اتحادیه اروپا ممکن است از توافق هسته ای خارج شود" منتشر کرده و در آن نوشته است که کشورهای عضو اتحادیه اروپا "به طور خصوصی به ایران هشدار داده‌اند که اگر به تهدید خود در مورد گام‌های جدیدی برای دور شدن از برجام عمل کند آنگاه ممکن است مجبور شوند روند خروج از توافق هسته‌ای را آغاز کنند."
تا کنون دولت ایران در واکنش به خروج ایالات متحده از برجام در سه مورد تعهدات خود در این توافق را کاهش داده است. مقامات ایرانی اروپاییان را به کوتاهی در عمل به تعهداتشان متهم کرده و خواسته‌اند تا آنان خسارات ناشی از خروج ایالات متحده را جبران کنند. دولت ایران در عین حال گفته است که گام‌هایی که خود تا کنون در کاهش تعهداتش برداشته ناقض تعهداتی نیست در این توافق پذیرفته است. به گفته دولت ایران، این گام‌ها در متن توافق پیش‌بینی و توجیه شده است.
به نوشته گاردین، هشدار اروپاییان پیشتر مورد توافق سه قدرت اروپایی عضو برجام - آلمان، بریتانیا و فرانسه - قرار گرفته بود و روز چهارشنبه به ایران ابلاغ شد. هفته گذشته رهبران قدرت‌های اروپایی و ایران که برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک بودند با یکدیگر ملاقات کردند.اروپاییان خواستار پایبندی ایران به تعهداتش در برجام شدند..
در عین حال، رهبران اروپایی صراحتا گفتند که ایران را مسئول حمله به تاسیسات عربستان سعودی می‌دانند و به این ترتیب، اتهاماتی را که پیشتر توسط ایالات متحده و عربستان سعودی علیه دولت ایران وارد شده بود مورد تایید قرار دادند. ایران ارتباط با این حمله را تکذیب کرده و حوثی‌های یمن را مسئول دانسته است.
دولت ایران گفته است که گام‌هایی را که تا کنون به تلافی خروج آمریکا از برجام برداشته پیشاپیش به اطلاع سایر اعضای این توافق رسانده و مخفی‌کاری نکرده، و این اقدامات در صورت بازگشت ایالات متحده یا جبران کامل تبعات خروج آن کشور توسط سایر اعضا، "بازگشت‌پذیر" است.
مقامات ایران خواسته‌اند که تحریم نفتی ایران برداشته شود یا اروپاییان دست کم به میزان قبل از تحریم آمریکا از ایران نفت خریداری کنند و پول آن را تحویل دهند و برای گسترش ارتباط تجاری و مالی با این کشور تلاش بیشتری کنند.
دولت ایران گفته است که روز ۷ نوامبر - کمتر از شش هفته دیگر - گام بعدی در کاهش تعهدات خود را بر خواهد داشت و این تهدید باعث هشدار کشورهای اروپایی شده است.
گاردین به نقل از یک منبع اروپایی گفته است: "ایران می‌گوید که گام‌هایی که برداشته بازگشت‌پذیر است اما اگر با برداشتن این گام‌ها به ساخت اسلحه اتمی دست بزند، این دیگر بازگشت‌پذیر نیست." ایالات متحده و کشورهای اروپایی ایران را به تلاش برای دستیابی به تسلیحات اتمی متهم کرده‌اند اما دولت ایران گفته است که بنا بر فتوای آیت‌الله خامنه‌ای در صدد ساخت اسلحه اتمی نیست.
به گفته منابع اروپایی، ناکام ماندن تلاش امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، برای قانع کردن دولت ایران به موافقت با ملاقات حسن روحانی، رئیس جمهوری، با دونالد ترامپ در حاشیه نشست مجمع عمومی از عواملی بود که اروپاییان را نسبت به ادامه روند کنونی بیشتر نگران کرده است.
روز گذشته آیت‌الله علی خامنه‌ای صراحتا گفت که دولت ایران با اسرائیل و آمریکا مذاکره نخواهد کرد. او اروپاییان را نیز "خبیث" و غیر قابل اعتماد توصیف کرد اما با ادامه گفتگو بین دولت ایران با اروپاییان مخالفت نکرد.
به نوشته گاردین، اتحادیه اروپا به دولت ایران هشدار داده است که در واکنش به حرکت بعدی در کاهش تعهدات این کشور در برجام، مکانیسم رسمی حل و فصل اختلاف در مورد عدم عمل به تعهدات را به جریان خواهد انداخت.
خطر بازگشت تحریم جهانی
توافق هسته‌ای پنج قدرت جهانی - آمریکا، آلمان، بریتانیا، چین، روسیه و فرانسه - مبنای تدوین و تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفت که در آن، لغو تحریم‌های بین المللی مصوب شورای امنیت اعلام شده است.
قطعنامه شماره ۲۲۳۱ ضمن تشریح شرایط رفع تحریم‌های بین المللی، در بندهای ۳۶ تا ۳۷ به نحوه حل و فصل اختلاف در مورد رسیدگی به شکایات مربوط به عمل نکردن طرف‌های برجام به تعهداتشان پرداخته است. نحوه تدوین روند رسیدگی به این شرایط به گونه‌ای است که در صورت ارجاع شکایت از خودداری ایران به شورای امنیت، لغو این قطعنامه و اجرایی شدن تمامی قطعنامه‌های هسته‌ای سابق علیه ایران و بازگشت تحریم‌های بین الملل علیه این کشور کاملا ممکن، و در شرایط فعلی، اجتناب ناپذیر است.
بند ۳۶ قطعنامه روند رسیدگی به شکایت طرف‌های برجام در مورد عدم اجرای تعهدات یک یا چند طرف را توصیف کرده است که شامل ارجاع شکایت، از جمله از سوی ایران، در مورد "نقض قابل توجه تعهدات" طرف‌های دیگر به شورای برجام و در مراحل بعد از آن، رسیدگی توسط وزیران خارجه کشورهای عضو است. این بند می‌افزاید که در صورتی که در پایان این روند، طرف شاکی راضی نشده و اختلاف رفع نشده باشد، این شکایت می‌تواند به شورای امنیت ارجاع شود.
به این ترتیب، اگر کشورهای اروپایی اقدامات ایران را "نقض قابل توجه تعهدات" این کشور بدانند، حداقل واکنش آنها می‌تواند خودداری از عمل به تعهداتشان باشد. از آنجا که دولت ایران معتقد است که کشورهای اروپایی در حال حاضر هم به تعهداتشان عمل نکرده‌اند، طبیعی است که دولت ایران چنین پیامدی را چندان زیانبار نخواهد دانست.
در عین حال، ماده ۳۷ امکان ارجاع شکایت به شورای امنیت از سوی طرف شاکی را هم پیش‌بینی کرده و اروپاییان ممکن است به این اقدام مبادرت کنند. به گفته ناظران، در صورت به جریان افتادن پرونده در شورای امنیت، نتیجه آن به احتمال فراوان به زیان ایران خواهد بود.
در بند ۳۷ آمده است که در صورتیکه پس از تلاش برای رسیدگی به شکایت و حل اختلاف از طریق نهادها و ترتیبات برجام و بی‌نتیجه ماندن این روند، شکایت به شورای امنیت ارجاع شود، این نهاد "منطبق با آیین‌نامه‌های ویژه خود، در مورد قطعنامه‌ای شامل ادامه لغو تحریم‌ها رای‌گیری خواهد کرد." قابل توجه است که متن قطعنامه مورد نظر شامل رسیدگی و رای‌گیری در مورد "ادامه لغو تحریم‌ها" است.
این بند ادامه می‌دهد که "در صورتیکه قطعنامه ادامه لغو تحریم‌ها ظرف سی روز از زمان ابلاغ، تصویب نشده باشد، آنگاه مندرجات قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت باز اجرایی خواهد شد مگر اینکه شورای امنیت تصمیمی متفاوت اتخاذ کند." به این ترتیب، در صورت عدم اقدام شورای امنیت در مورد این قطعنامه ظرف سی روز، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به طور خودکار باز خواهد گشت. البته در صورت طرح قطعنامه "ادامه لغو تحریم" در شورای امنیت در مدت تعیین شده، بازهم حق وتوی ایالات متحده و دو کشور بریتانیا و فرانسه می‌تواند به احیای قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت شامل تحریم‌های بین المللی منجر شود.
احتمالا به دلیل چگونگی رسیدگی به شکایت در شورای امنیت است که دولت ایران تا کنون ترجیح داده است از پیگیری شکایت رسمی علیه ایالات متحده در مورد نقض تعهداتش در برجام خودداری کند زیرا به جریان انداختن روند شکایت می‌تواند در نهایت بازهم به زیان ایران تمام شود. در صورت احیای قطعنامه‌های قبلی و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی، تمامی کشورهای عضو سازمان ملل، از جمله دو کشور روسیه و چین، ملزم به اجرای این تحریم‌ها خواهند بود
در بند ۳۷ خواست ایران در مورد کاهش تعهداتش در واکنش به بازگشت تحریم‌ها هم ذکر شده است. در این بند آمده است که ایران "اعلام داشته است که اگر تحریم‌ها به صورت نسبی یا کامل اجرایی شود، این اقدام را زمینه موجه برای توقف کامل یا نسبی عمل به تعهداتش در چارچوب برجام تلقی خواهد کرد." ظاهرا این بند مشخص نمی‌کند که منظور تحریم‌های بین‌المللی یا تحریم‌های یکجانبه‌ای است که قبل از اجرایی شدن برجام توسط تعدادی از کشورهای عضو این توافق علیه ایران به اجرا گذاشته شده بود.
در ماه می سال گذشته، دولت ایالات متحده با متهم کردن ایران به تخطی از روح برجام و اعلام اینکه این توافق مانع از دسترسی ایران به بمب اتمی نمی‌شود، از این توافق خارج شد. مقامات آمریکایی گفته‌اند که محدودیت‌هایی که برجام بر فعالیت هسته‌ای ایران اعمال می‌کند مانع از تلاش مخفیانه این کشور برای دستیابی به بمب اتمی نمی‌شود و در عین حال، این توافق نیز ظرف ده سال پایان می‌یابد و ایران آزادی عمل لازم را برای دنبال کردن هدف دستیابی به اسلحه اتمی خواهد داشت.
آمریکا همچنین برنامه موشکی ایران را ناقض قطعنامه شورای امنیت دانسته و گفته است که با تکمیل ساخت موشک‌های بالستیک قادر به حمل کلاهک اتمی، پس از پایان گرفتن محدودیت برجام، ایران قادر به ساخت کلاهک‌های اتمی خواهد بود. مقامات ایران این اتهامات را رد کرده‌اند.
بی بی سی
بی بی سی
