كهن ترين پل دو قوسي كشور در خطر
عكس‌ها: هاشم الله‌داديان
پل‌ها را شايد بتوان مظلوم‌ترين بناهاي تاريخي در شهر پل‌ها، اصفهان، دانست. سي و سه پل هم كه باشي ترك مي‌خوري، خواجو هم كه باشي در صدر اخبار قرار مي‌گيري اما نه براي شكوه و زيبايي، بلكه براي روزهاي فرسودگي و درماندگي‌ات. چه برسد به اينكه «ورگان» باشي، پلي ناشناخته در شهرستان فلاورجان اصفهان.
پل ورگان اصفهان، تاريخ مسخ شده در ذوب آهن
نفيسه قانيان
اصفهانعكسها: هاشم الله‌داديان
پل‌ها را شايد بتوان مظلوم‌ترين بناهاي تاريخي در شهر پل‌ها، اصفهان، دانست. سي و سه پل هم كه باشي ترك مي‌خوري، خواجو هم كه باشي در صدر اخبار قرار مي‌گيري اما نه براي شكوه و زيبايي، بلكه براي روزهاي فرسودگي و درماندگي‌ات. چه برسد به اينكه «ورگان» باشي، پلي ناشناخته در شهرستان فلاورجان اصفهان.
ديگر كتيبه‌يي نيست كه قدمت اين پل را نشان دهد چرا كه كتيبه مرمرين پل در سال 86 به سرقت رفت اما منابع مكتوب، تاريخ بناي پل ورگان را سال 999 هجري قمري ذكر كرده‌اند. بر اين اساس قدمت پل به دوره ساساني و 400 سال پيش مي‌رسد.
نام فلاورجان همان شكل امروزي ورگان است. در گذشته در حوالي فلاورجان فعلي، روستايي به نام برزان بود، نامي كه به ورگان، ورجان و در نهايت فلاورجان تغيير يافت.
از ورگان به عنوان تنها پل قوسي ايران ياد مي‌كنند. مصالح اين بنا شامل سنگ در پايه‌ها و موج شكن، آجر در بدنه و طاق‌ها با ملات گچ و ساروج است. اين پل از گذشته‌هاي دور، دو سوي شهرستان را به هم وصل كرده است. در زمان احداث كارخانه ذوب آهن، دو بازوي بتني به آن اضافه كردند. نرده‌هاي آهني، وصله ناجور پيكره تاريخي‌اش شد، بستر بتني ساختند تا بار ترافيك كارخانه ذوب آهن و محموله‌هاي سنگين‌اش را به دوش بكشد؛ پلي كه هنوز هم دارد همين نقش مسخ شده را براي نمايش توسعه صنعتي بازي مي‌كند. گوش پل از صداي خودروهاي عبوري پر است و لرزه‌هاي ناشي از اين عبور، صورت پل را ترك انداخته است.
پل 18 دهنه‌يي ورگان كه برخي دهانه‌هاي آن با نخاله‌هاي ساختماني مسدود شده و در عكس‌ها قابل ملاحظه است، براي عبور كاروانيان بنا شده بود اما سال‌هاست كاميون‌هاي حامل مصالح ذوب آهن را از خود عبور مي‌دهد. سال 86، برخي دوستداران ميراث فرهنگي اصفهان و انجمن‌هاي فعال به رياست وقت سازمان ميراث فرهنگي نامه‌يي نوشتند و حكايت روزهاي دردناك پل را اين گونه شرح دادند: «تردد ماشين از روي اين پل، امكان تخريب آن را به وجود آورده است، بعضي نقاط پل حفاري شده و از سويي ديگر چند رديف لوله‌هاي تاسيساتي كنار بدنه پل تعبيه شده، لايه حجيم آسفالتي روي اين پل نيز بر تخريب آن افزوده است. خواهشمند است با اتخاذ تدابير از سوي شوراي فني سازمان و معاونت حفظ و احيا سريعا نسبت به انسداد پل تاريخي ورگان از حيث تردد خودروها اقدام شود. از سوي ديگر پيگرد قضايي جهت يافتن سارق يا سارقان كتيبه سنگي پل تاريخي ورگان از طريق مقام قضايي مربوطه انجام و جهت معرفي بيشتر اين پل تاريخي اقدام شود.» از مجموع اين درخواست‌ها تنها اختصاص اعتبار اندكي براي مرمت پل آن هم در سال 89 عملي شد، اعتباري كه مرمت پل را به نيمه راه رساند، پول تمام شد و پل رها. حالا نگراني دوستداران ميراث فرهنگي شهرستان اين است كه پل به سرنوشت دو كاروانسراي شاه عباسي و ارباب نصرالله كليشادي كه در دو طرف پل قرار داشت، دچار شود. يكي به ساختمان هلال احمر تبديل شد و ديگري به پاركينگ شهرداري!
ماشين‌ها روي پل
رييس شوراي اسلامي شهرستان فلاورجان در اين باره گفت: پل ورگان در ابتدا مالرو بوده و براي عبور احشام و كاروانيان بنا شده است، هم‌اكنون نيز آسان‌ترين راه دسترسي به مركز شهرستان است و به همين دليل تردد خودروهاي سبك و سنگين از روي پل انجام مي‌گيرد كه اين امر آسيب‌هاي زيادي به پل وارد كرده است.
كريم رهنما با اشاره به اينكه استاندار پيشين اصفهان در سفر به شهرستان، اعتباري را براي ساخت پل جديد در كنار پل قديم مصوب كرده است، اظهار داشت: 6 سال است اين مصوبه اجرا نشده است.
وي اضافه كرد: زير پايه‌هاي پل خالي و حفره‌هاي عميقي زير آن ايجاد شده است، همچنين روي پل دو ترك مشاهده مي‌شود كه چنانچه مرمت نشود، امكان فرو ريختن پل وجود دارد.
رييس شوراي اسلامي شهرستان فلاورجان با بيان اينكه بودجه مرمت پل اندك بود و در نيمه راه تمام شد، افزود: قول‌هايي درباره آغاز مرمت قسمت‌هاي باقيمانده داده شده اما هنوز عملياتي نشده است.
رهنما تاكيد كرد: پل بايد به حالت اوليه‌اش برگردد، بازوهاي بتني برداشته شود و مانند سي و سه پل، پياده رو شود.
به گفته وي نقشه‌هاي جديد تهيه شده و فقط منتظر بودجه ملي و استاني است.
تنها ورودي شهر
نكته جالب اينجاست كه اين پل تاكنون دو بار روي عبور خودروها بسته شده، مدتي هم يكطرفه بوده است اما به دليل خواست مردم بازگشايي شده است. مردم دسترسي آسان‌تر را به حفظ پل ترجيح مي‌دهند. اين در حالي است كه خود محلي‌ها مي‌گويند اين پل تنها پل دو قوسي ايران است كه يك قوس از رو دارد و يكي در داخل رودخانه. اميد سليمي يكي از دوستداران ميراث فرهنگي اين شهرستان در وبلاگ خود از اين پل به عنوان تنها ورودي شهر ياد مي‌كند و به عنوان يك محلي مي‌نويسد: «فلاورجان، شايد شهر بزرگي نباشد ولي هر چه هست، با وجود اتوبان 8 بانده اصفهان- ذوب آهن كه از جوار آن مي‌گذرد و با توجه به جمعيت مهاجرنشينان بختياري و افغان‌هايي كه اين شهرستان را براي سكونت برگزيده‌اند، يكي از پرتردد‌ترين نقاط استان اصفهان قلمداد مي‌شود. از اين هم كه بگذريم، تنها ورودي آزاد ماشين رو از سمت اتوبان غربي اين شهر، پلي است كه حداقل 440 سال قدمت دارد. پل ورگان، ساختمان به خصوصي دارد. اگر شانس بياوريد و بتوانيد از ميان سيل ماشين‌ها و موتوسيكلت‌هايي كه روي آن جولان مي‌دهند، پياده از اين طرف رود به آن سو برويد، قوس ارتفاعي پل را به خوبي حس مي‌كنيد كه در عرض 5 متر و 70 سانتي‌متري آن به خوبي پخش شده است، اين قوس به آرامي بالا مي‌رود تا در ميانه پل به بالاترين ارتفاع خود برسد و بعد با شكم دادن به سمت جنوب، جايي كه سينه پل جلوي آب زاينده رود سپر شده، با قوس شمال-جنوب پل يكي مي‌شود.»
ثبت شده در آثار ملي، منتظر بودجه ملي
رييس سازمان ميراث فرهنگي شهرستان فلاورجان درباره وضعيت اين پل مي‌گويد: اين پل در سال 89 به شماره 29550 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد و اواخر همين سال هم در بخش پايه‌ها، بستر و بدنه مرمت شد.
فرزين مرادي با اشاره به اينكه بودجه مرمت اين پل وجود دارد اما هنوز ابلاغ نشده است، بيان داشت: اميدواريم اين بودجه در سال 92 ابلاغ شود تا بقيه پايه‌ها مرمت شده و پي‌ها تقويت شود.
وي در پاسخ به اين سوال كه چنانچه اين بودجه اختصاص نيابد، برنامه ميراث فرهنگي چيست و آيا پل روي عبور خودروها بسته خواهد شد يا خير، گفت: اين پل يك معبر شهري است و حتي در صورتي كه بودجه ابلاغ نشود، شهرداري طبق قول‌هايي كه داده بايد وارد عمل شود.
وي در پاسخ به اينكه چرا مرمت پل با اين همه تاخير شروع شده است، اعلام داشت: در استان اصفهان بناهايي از اين دست كه ديده نشده و نياز به مرمت دارد، زياد است. مرادي كه خود دانش‌آموخته رشته مرمت است، مي‌گويد: براي مرمت پل و بازگرداندن آن به شكل اوليه تاريخي بايد نرده‌هاي آهني را حذف كرد، بستر بتني كه براي عبور ماشين‌هاي ذوب آهن روي پل اضافه شده را برداشت كه اين كار، بسيار حساس است و ممكن است به پل آسيب برساند، اين بستر 5/1 متر از دو طرف پل بيرون زده و برداشتن آن بودجه زيادي لازم دارد اما مهم‌ترين كار در شرايط فعلي اين است كه زير پايه‌ها، آب‌شستگي‌ها و بندهاي فرسوده را مرمت كنيم.
رييس ميراث فرهنگي شهرستان فلاورجان اضافه كرد: تا زماني كه پل موازي ساخته نشود، وضعيت پل همين است و خودروهاي سنگين از روي آن تردد مي‌كنند، احداث پل جديد هم كه از مصوبه‌هاي سفر رياست‌جمهوري است، شايد يكي دو سال ديگر انجام شود.
اعتماد
