برشی از پوستر رونمایی وبگاه رسمی لغتنامه دهخدا
ده سال پس از فیلتر شدن وب‌سایت غیررسمی لغتنامه دهخدا، نسخه آنلاین رسمی این لغتنامه در وبگاه جدید مؤسسه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی در دسترس همگان قرار گرفت.مهدی تجلی، مدیر روابط عمومی مؤسسه دهخدا، روز ۲۰ مرداد، با اعلام خبر رونمایی لغتنامه آنلاین دهخدا و با اشاره به «استفاده غیرقانونی برخی وبگاه‌ها و اپلیکیشن‌ها از این لغتنامه» گفت این نسخه‌ها به صورت ناقص عرضه شده و اشکالاتی دارند که همگان متوجه آن نمی‌شوند.
نخستین وبگاه غیررسمی لغتنامه دهخدا در نیمه دوم دهه هشتاد آغاز به کار کرد، اما پس از اعتراضات انتخاباتی سال ۸۸ و شکل‌گیری جنبش سبز، به دلیل اضافه شدن بخشی به این وبگاه که در واکنش به حوادث روز ابیات متناسب با اعتراضات را منتشر می‌کرد، در سال ۸۹ فیلتر شد.
پس از آن مقامات قضایی و دولتی اعلام کردند که مسدود شدن این وبگاه به دلیل اعلام موضع مؤسسه دهخدا مبنی بر نداشتن ارتباط با این وبگاه بوده است.
اما همان زمان، وب‌سایت مشرق‌نیوز که از رسانه‌های نزدیک به حکومت است، در واکنش به اعتراضات به فیلترشدن سایت لغتنامه نوشت این سایت «در طول یک سال گذشته به فعالیت علیه منافع ملی و همکاری با جریان‌های ضدانقلاب می‌پرداخت» و در ستون کناری صفحه اول سایت با عنوان «چکامه»، اشعار «با محتوای همسو با خواسته دشمنان نظام اسلامی» منتشر می‌کرد.
در طول ده سال گذشته، شمار زیادی از وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها، با هماهنگی این مؤسسه یا بدون هماهنگی با آن، اقدام به انتشار این لغتنامه کرده‌اند، اما این نخستین بار است که نسخه آنلاین رسمی لغتنامه دهخدا زیر نظر خود مؤسسه دهخدا در دسترس عموم قرار گرفته است.
به گفته سرپرست تألیف مؤسسه لغتنامه دهخدا، دلیل سال‌ها تأخیر در به انجام رسیدن این کار «نبود امکانات و مشکلات دیگر» بوده است.
مزایا و معایب نسخه آنلاین لغتنامه
نسخه رسمی لغتنامه دهخدا علاوه بر این‌که از نظر کامل و دقیق بودن قابل‌اعتماد اعلام شده، مزیت‌هایی نیز به نسبت دیگر نسخه‌های آنلاین دارد که امکان جست‌وجو در معانی واژه‌ها یکی از این موارد است.
اکرم سلطانی، سرپرست بخش تألیف مؤسسه، در این باره گفته است: «از نظر فنی، معانی مختلف کلمه و هویت‌های دستوری در آن مشخص و بارز شده‌اند. همچنین کاربر می‌تواند علاوه بر جست‌وجو در مدخل‌ها، در معانی هم جست‌وجو کند.»
برخی مدخل‌های لغتنامه دهخدا طولانی یا بسیار طولانی هستند و امکان جست‌وجو در معانی می‌تواند در این مورد به کاربر لغتنامه یاری برساند.
با این حال گشت‌وگذاری گذرا در این نسخه آنلاین نشان می‌دهد که چندان هم خالی از اشکال و ایراد نیست؛ ایرادهایی که عمدتاً و ظاهراً به مسائل فنی مربوط می‌شود.
از مهم‌ترین این ایرادها می‌توان به درهم‌‌رفتن شعرها و مثال‌ها در متن مدخل‌ها اشاره کرد که خواندن آن‌ها را برای کاربر دشوار کرده است.
البته خانم سلطانی اعلام کرده هر کاربر این امکان را دارد که «در صورت پیش آمدن هر سؤالی در نتیجه جست‌وجو» با شورای تألیف مؤسسه در ارتباط باشد، اما این مورد خاص ایراد بزرگی است که در همه مدخل‌ها وجود دارد و انتظار می‌رود دست‌اندرکاران آن به رفع آن بپردازند.
افزون بر این، طبیعی است که استفاده از این نسخه رسمی به‌مرور بیشتر خواهد شد و افزایش شمار کاربران نیازمند پیش‌بینی امکانات فنی برای پاسخگویی به مراجعات مکرر و پرشمار است؛ نکته‌ای که به نظر می‌رسد در حال حاضر مغفول مانده و باعث شده در همین ابتدای راه نیز استفاده از وبگاه با کندی و تأخیر بسیار انجام شود.
تاریخچه چاپ و نشر لغتنامه
نخستین چاپ لغتنامه به سال ۱۳۱۹ بازمی‌گردد که یک جلد آن در ۴۸۶ صفحه به چاپ رسید و مدتی متوقف شد.
پس از آن، دهخدا در سال ۱۳۲۴ میلیون‌ها فیشی را که طی چهل سال برای تدوین لغتنامه فراهم کرده بود، توسط مجلس شورای ملی به ملت ایران هدیه کرد و پس از آن، مجلس شورای ملی در سال ۱۳۲۴ با تصویب ماده‌واحده‌ای چاپ فرهنگ دهخدا را برعهده گرفت و ۲۵ هزار تومان هزینه چاپ این فرهنگ از محل صرفه‌جویی بودجه سال ۱۳۲۴ مجلس تأمین شد.
سازمان لغتنامه دهخدا که بعدها به «مؤسسه» تغییر نام داد، ابتدا در خانه خود دهخدا مستقر بود و بعداً با درگذشت او در سال ۱۳۳۴، به مجلس منتقل شد. از آن پس، هماهنگی و مدیریت لغتنامه به وصیت خود دهخدا بر عهده محمد معین گذاشته شد.
سرانجام این لغتنامه، بعد از به پایان رسیدن تألیف آن در سال ۱۳۵۹ که به شیوه چاپ سربی منتشر شده بود، پس از انجام ویرایش، ابتدا در قالب ۱۴ جلد در سال ۱۳۷۲ و سپس در ۱۵ جلد به همراه مقدمه در سال ۱۳۷۷ با حروفچینی کامپیوتری منتشر شد.
پس از آن و با توجه به پیشرفت فناوری‌های دیجیتالی، این مؤسسه توانست در سال ۱۳۷۹ لوح فشرده لغتنامه دهخدا را در دسترس عموم قرار دهد که تاکنون شش نسخه و روایت آن در انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده و همین لوح‌های فشرده نیز مبنای استفاده برخی وبگاه‌ها و سپس اپلیکیشن‌ها برای انتشار نسخه آنلاین قرار گرفت.
مؤسسه لغتنامه دهخدا در پیوند با مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی، هم‌اکنون در باغ‌عمارتی قرار دارد که محمود افشار یزدی (درگذشتهٔ ۱۳۶۲) برای سازمان لغتنامه دهخدا و گسترش زبان و ادبیات فارسی و ایران‌شناسی وقف کرد.
ایران فردا
