مرگ تدريجي باقی مانده تالاب ها در سرزمین آفت زده

این روزها گرد و غبار راه تنفس را بر مردمان غرب کشور بسته است و به نظر می رسد استمرار بی توجهی به وضعیت تالاب های لرستان علاوه بر دیگر مخاطرات زیست محیطی زنگ هشدار را در زمینه ایجاد کانونهای جدید ریزگردها به صدا در آورده است.

به گزارش مهر، حیات در روی زمین وابسته به آب است و تالاب ها ، شریان های حیاتی زیست کره محسوب می شوند. همچنین تالاب ها جزء پرتولیدترین محیط‌ های طبیعی هستند به طوریکه این مناطق دارای فواید اقتصادی فراوانی از جمله تولید محصولات شیلاتی، حفظ سطح آب برای مناطق کشاورزی، تولید چوب، ذخیره آب و کاهش بلایای طبیعی و بویژه سیلاب هستند.

تثبیت خطوط ساحلی، از بین رفتن مواد زاید و تصفیه آب، برخورداری از چشم‌اندازهای زیبای طبیعی و ایجاد بستر مناسب برای حیات بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی از ویژگی‌های ارزشمند تالاب‌ها هستند.

نقش حیاتی تالاب ها در سلامت و حفظ تعادل کره زمین

این در حالیست که تالاب‌ها جزو تهدید شونده‌ترین زیستگاه‌ها به‌شمار می‌روند که این موضوع به‌طور عمده ناشی از خشکاندن و تغییر کاربری، ایجاد آلودگی و برداشت بی‌رویه از گونه‌های زیستی تالابهاست.

مصارف آب تالاب برای کشاورزی، وارد شدن سموم کشاورزی و مواد زائد به تالابها، خشکسالی، صید و شکار بی‌رویه و فعالیت‌های کشاورزی در حریم تالاب‌ها از دیگر عواملی هستند که در نابودی این اکوسیستم‌های کم‌نظیر تاثیر دارند.

این در حالیست که تالاب ها محل وصال خشکی و آب بوده و قدمتشان نزدیک به قدمت کره زمین است. این زیستگاههای زیبا و چشم نواز در سراسر کره زمین، از استوا تا دشت های یخ زده گسترده شده و چندین برابر هر عضو دیگر طبیعت، در سلامت و حفظ تعادل کره زمین نقش حیاتی ایفا می کنند.

ارزش اقتصادی بسیار بالای تالاب ها

تالابها با فراهم کردن آب و قابلیت زادآوری اولیه نقش بسیار مهمی در بقای گونه های بی شماری از گیاهان و جانوران وابسته به خود را ایفا کرده و به همین دلیل این اکوسیستم های آبی از مولد ترین محیط های جهان به حساب می آیند.

تالابها از ارزش اقتصادی بسیار بالایی برخوردار بوده و بر اساس مطالعه و ارزیابی اقتصاددانان و کارشناسان ارزش خدماتی این بسترهای آبی بیش از 4 تریلیون دلار برآورد شده است.

بنا بر این گزارش، استان لرستان دارای تالاب های 11 گانه ای است که با بیش از 15 هزار هکتار مساحت مکان و زیستگاه مناسبی برای زیست انواع پرندگان بومی و مهاجر و همین طور انواع آبزی است. بیشترین و مهم ترین تالاب های استان در شهرستان پلدختر واقع شده است.

انتقال آب تالاب گری بلمک برای توسعه اراضی کشاورزی

این شهرستان دارای تالاب های فصلی و دائمی چون گری بلمک، گری جمجمه، تکانه، لفانه، کبود و زردابه است که تالاب گری بلمک با بیش از 500 هکتار وسعت بزرگترین آنهاست.

در سال های اخیر تالابهای شهرستان پلدختر به ویژه تالاب گری بلمک انواع تهدیدات و تخریب های بی سابقه ای را تجربه کرده اند. به طوریکه در اقدامی عجیب آب تالاب گری بلمک با صرف هزینه های بسیار توسط یک کانال به طول دو کیلومتر به رودخانه کشکان تخلیه می شود تا با خشک شدن این تالاب زمینه توسعه اراضی کشاورزی در این منطقه را فراهم شود.

مرگ تدریجی تالاب گری بلمک

یک کارشناس محیط زیست در زمینه مرگ تدریجی تالابهای گری بلمک پلدختر اظهارات قابل تاملی دارد. محسن تیزهوش معتقد است که در صورت استمرار خشکاندن این تالاب ممکن است بزرگترین تالاب لرستان تبدیل به کانونی جدید برای تولید ریزگردها شود و وضعیت گرد و غبار در غرب کشور را بحرانی تر سازد.

وی در مورد تغییر کاربری این تالاب به زمین کشاورزی عنوان کرد: جوامع محلی بر این باورند که استفاده از زمین تالابها می تواند محصول بسیار خوبی را به آنها هدیه کند در حالیکه تحقیقات نشان می دهد که زمین تالاب تنها در سالهای نخستین می تواند محصولات خوبی را تولید کند و بعد از گذشت چندین دوره کاشت شاهد تولد زمینی خشک خواهیم بود که حیات از آن رخت بر بسته است.

این فعال محیط زیست با بیان اینکه امروز تالاب گری بلمک قربانی زیاده خواهی های ما انسانها شده و دیگر از آن گهواره زیبای پلدختر خبری نیست، یادآور شد: تاثیر متقابل اجزای فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی یک تالاب مثل خاک، آب و گیاهان و جانوران عملکردهای حیاتی متعددی برای تالاب ایجاد می کنند که امروز این تاثیرات متقابل در تالاب گری بلمک رو به خاموشی نهاده است.

تیزهوش ادامه داد: اگر آرامش تالابها حفظ شود، شاهد خدمات اکولوژیکی بسیاری توسط این محیطهای طبیعی خواهیم بود که می توان به ذخیره سازی آب، حفاظت در مقابل طوفان و کاهش تخریب سیل، مهار فرسایش، تزریق مجدد آبهای زیرزمینی و تعدیل آب و هوای محلی اشاره کرد.

وی با تاکید بر اینکه ارزش های اقتصادی تالابها بسیار فراتر از موارد یاد شده است، تصریح کرد: حفظ ذخایر ژنی گیاهی و جانوری، تامین آب، آبزی پروری، تولید چوب، تامین انرژی و کاربردهای تفریحی و گردشگری از دیگر مزایای حیات تالابها است.

خشک شدن هر تالاب به مرگ اقتصادی منطقه ختم خواهد شد

این کارشناس محیط زیست با تاکید بر اینکه خشک شدن هر تالاب به مرگ اقتصادی منطقه ختم خواهد شد، افزود: استمرار وضعیت کنونی تالابهای لرستان و از میان رفتن این عرصه های طبیعی نتیجه ای جز تولد کانونهای جدید ریزگردها ندارد.

این در حالیست که در سال های اخیر که ریزگردهای مهاجم نفس مردم و طبیعت را به شماره انداخته اند، همایش ها و سمینارهای بسیاری برگزار شده و همه با تعجب به آسمان خاکستری شهرهایمان نگاه کرده و از خودمان می پرسیم که مگر چه اتفاقی رخ داده که اینگونه گرد و غبار با طی کردن صدها کیلومتر به استانهای مرکزی و حتی شمالی ایران رسیده و چگونه است که حتی نفس های زاگرس نیز به شماره افتاده است؟

این فعال محیط زیست به این سئوال اینگونه پاسخ می دهد: جواب این سئوال بسیار ساده است؛ کافی است تا نگاهی به کشور همسایه خود بیندازیم خواهیم دید که تعداد کانون های گرد و غبار در کشور عراق از 6 عدد در سال 68 به 202 عدد در سال 87 رسیده است. این امر نتیجه کاهش حق آبه طبیعی دو رودخانه اصلی عراق و از بین رفتن تالاب ها و رودخانه های این کشور به دلایلی همچون سدسازی، کشاورزی و... است.

وی یادآور شد: تولد چشمه های تولیدکننده گرد و غبار در کشوری همچون عراق نشان دهنده این موضوع است که اگر به وزن ملاحظات زیست محیطی توجه نکنیم با مشکلات بسیار پیچیده ای روبرو خواهیم شد که کنترل آنها بسیار سخت و زمانبر خواهد بود.

وضعیت تالاب های کشور ؛ نهیبی برای آینده ای مبهم

این هشدارها در مورد وضعیت تالابهای موجود در کشور و استان لرستان نهیبی است که اذهان را به سمت آینده ای مبهم معطوف می کند. آینده ای که معلوم نیست اوضاع ریزگردها در آن بهبود یافته باشد چرا که علاوه بر تاثیر بی توجهی کشورهای منطقه به معضل ریزگردها امروز در داخل کشور نیز این بحران زمینه تشدید شدن پیدا کرده است که تبعات این امر در آینده ای نزدیک خود را نشان خواهد داد.

چهار تالاب شهرستان پلدختر خشک شد

رئیس اداره محیط زیست شهرستان پلدختر در این خصوص با اشاره به وضعیت موجود در تالابهای این شهرستان اظهار داشت: در حال حاضر هفت تالاب از مجموعه تالابهای یازده گانه تحت مدیریت ما در شرایط آبی به سر می برند و سایر تالابهای پلدختر خشک شده اند.

علی یاری به برخی عوامل تهدید کننده حیات تالابهای پلدختر اشاره کرد و گفت: برداشت هایی که در اطراف تالابها به وسیله احداث چاه های غیر مجاز کشاورزی صورت می گیرد از جمله این عوامل است.

وی با بیان اینکه تالاب گری بلمک به دلیل تغییرات کاربری در وضعیت خوبی نیست، بر ضرورت اجرای برنامه احیا این تالاب به منظور جلوگیری از تبعات زیست محیطی در منطقه تاکید کرد.

به هر روی در حال حاضر وضعیت خشک شدن تالابهای استان به ویژه در شهرستان پلدختر برای تبدیل آنها به زمین کشاورزی به گونه ای است که برخی از این تالابها به طور کلی از پهنه طبیعت استان لرستان محو شده اند.

ضرورت تسریع در احیاي تالاب های استان لرستان

این در حالیست که در سفر اخیر هیئت دولت به استان لرستان تبدیل تالابهای لرستان به منطقه حفاظت شده به تصویب رسید که به نظر می رسد تسریع در اجرای این مصوبه ضروری است وگرنه استمرار دخل و تصرف دیگر نهادها و مردم محلی در تالابهای پلدختر نتیجه ای جز خسران و پشیمانی بدنبال نخواهد داشت.

امروز بزرگترین تالاب استان لرستان نفس های آخر را می کشد و با تداوم وضیعت فعلی سرانجام زمینی خشک و بیابانی تقدیم زاگرس خواهد شد و این نگرانی است که هر روز پهنه بام طبیعت ایران را آزار می دهد.

به هر روی به نظر می رسد اگر همچنان به حق آبه طبیعی تالاب گری بلمک و احیا دیگر تالابهای استان لرستان از جمله بیشه دالان بروجرد بی توجهی صورت گیرد، باید به زودی شاهد تولد جدیدترین کانون ذرات معلق در کشور خودمان باشیم.