سلیمانی قاتله، رهبرش هم جاهله
«قرار بود عکس جان‌باخته‌های هواپیمای مسافربری را بگذاریم و به یادشان شمع روشن کنیم؛ اما خشم از این «بی‌شرف»ها خیلی زود موجب شد شعار دادن علیه آن‌ها شروع شود. شعارها به‌سرعت تند شد و سپاه و قاسم سلیمانی و خامنه‌ای را هدف گرفت. ماموران ضد شورش با شلیک گاز اشک‌آور حمله کردند. حدود ساعت ۷:۳۰ شب گارد ضد شورش به ما حمله کرد، به‌طرف خیابان رشت گریختیم و دنبال ما آمدند. به نظرم قصد نداشتند بازداشت کنند، اما خیلی وحشیانه با باتوم می‌زدند.»
این روایت «سارینا» (نام مستعار) یکی از دانشجویانی است که در اعتراضات عصر و شب شنبه ۲۱ دی داخل و بیرون دانشگاه امیرکبیر حضور داشت. اعتراضات، واکنشی بود به شیوه اطلاع‌رسانی در مورد سقوط هواپیمای اوکراینی بر فراز شهر پرند در حاشیه تهران.
بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح ایران که خبر می‌داد سقوط هواپیمای مسافربری پرواز ۷۵۲ خطوط هوایی اوکراین بامداد چهارشنبه ۱۸ دی، ناشی از شلیک پدافند هوایی سپاه بوده است جرقه شروع این اعتراضات را زد. بیانیه‌ای که خیلی زود مشخص شد از عادت دروغ‌گویی رایج در جمهوری اسلامی مصون نیست و در مورد مسیر هواپیمای اوکراینی و شیوه پرواز آن دروغ گفته است. در اطلاعیه‌ای که سازمان هواپیمایی کشوری ایران منتشر کرد تاکید شده بود که این پرواز «در قالب کریدورهای استاندارد و مورد تایید شبکه یکپارچه پدافند کشور (طرح خروجی IKA1A) در حال پرواز بوده است و هیچ مشکلی برای کنترل هواپیما از سوی خلبان گزارش نشده است.» این بیانیه البته ساعتی پس از انتشار از روی وب‌سایت این سازمان برداشته شد.
همه این‌ها هم در شرایطی که سه روز تمام مقامات ایرانی شواهدی را که نشان می‌داد سقوط هواپیما ناشی از شلیک موشک پدافند بود رد کرده و ادعا می‌کردند نقص فنی عامل سقوط هواپیما بوده است. توضیحات فرمانده هوافضای سپاه هم که به‌صورت زنده از تلویزیون ایران پخش شد با اشاره به این‌که باید آسمان ایران در آن ساعت بر روی پرواز هواپیماهای مسافربری بسته می‌شد اما این امر صورت نگرفته است عملا به خشم مردم معترض از بی‌مسئولیتی مسئولانی که به گفته سارینا «کاری جز کشتن مردم بلد نیستند» دامن زد.
عصر و شب شنبه ۲۱ دی، هزاران نفر در تهران، اصفهان، رشت، بابل، ارومیه شیراز، بجنورد، همدان، بروجرد و ساری در اعتراض به دروغ‌گویی عامدانه مسئولان در این مورد و شیوه برخوردشان با مساله سقوط هواپیمای مسافربری تجمعاتی را ترتیب دادند. تجمعاتی که دست‌کم در تهران با حمله نیروهای امنیتی به خشونت کشیده شد.
سارینا می‌گوید دانشجویان برای ترتیب دادن تجمعات عمدتا از گروه‌های تلگرامی بسته استفاده می‌کنند اما در این مورد فراخوان‌هایی هم در شبکه‌های اجتماعی برای تجمع اعتراضی و یا صرفا شمع روشن کردن و سوگواری منتشر شده بود: «در فراخوان‌ها تا جایی که من دیدم بیشتر ساعت ۵ عصر پیشنهاد شده بودند؛ اما تعداد زیادی از مردم یا دانشجویان دانشگاه‌های دیگر از قبل از ساعت ۵ مقابل در ورودی امیرکبیر تجمع کرده بودند. جمعیت به‌تدریج بیشتر هم شدند و شعارها در دو سوی دروازه دانشگاه به‌تدریج تندتر شد.»
شعارهای اولیه این تجمع به روایت یک شهروند روزنامه‌نگار «مسوول بی‌کفایت! استعفا استعفا» بود اما به‌تدریج این شعارها رادیکال شد و به سمت شعارهایی چون «این‌همه سال جنایت مرگ بر این ولایت» رفت. سارینا می‌گوید معترضان به‌خصوص زنان معترض خیلی شجاعانه رفتار می‌کردند و وقتی نیروهای ضد شورش موتورسوار برای ترساندن آن‌ها شروع به مانور دادن کردند با شعار «بی‌شرف، بی‌شرف» با آن‌ها مواجه شدند.
در تجمعات داخل و بیرون دانشگاه امیرکبیر شعارهای دیگری همچون «کشته ندادیم که سازش کنیم، رهبر قاتل رو ستایش کنیم»، «این‌همه سال جنایت، مرگ بر این ولایت»، «مرگ بر دیکتاتور»، «سپاه جنایت می‌کنه، رهبر حمایت می‌کنه» و «این انتقام سخت رو، از من و تو می‌گیرن» را سردادند.
جدای از تجمع مقابل دانشگاه امیرکبیر، به‌صورت پراکنده تجمعات دیگری هم در چهار ولیعصر مقابل تئاتر شهر، پل کالج و تقاطع ولیعصر و طالقانی برگزار شد. ویدیوهای زیادی از تجمعات داخل و بیرون دانشگاه امیرکبیر و شعارهای رادیکال سرداده شده در آن در طول روز و شب شنبه در فضای مجازی منتشر شد. معترضان در تقاطع خیابان ولیعصر طالقانی شعار می‌دادند «خامنه‌ای قاتل است ولایتش باطل است.» و «مرگ بر اصل ولایت‌فقیه.» ماموران در این تقاطع برای پراکنده کردن مردم زدن گاز اشک‌آور و باتوم استفاده کردند.
سارینا می‌گوید پس از باتوم‌هایی که در خیابان رشت خورده است به خانه بازگشته است و تا جایی که خبر دارد اکثر دوستانش هم دانشگاه و مقابل آنجا را ترک کرده‌اند اما فردا دوباره به تجمع می‌رود: «یکشنبه قراری داریم برای میدان آزادی، فکر می‌کنم خیلی‌ها بیایند. حتما ادامه می‌دهیم. نمی‌توانند بیش از این مردم را ساکت کنند. فقط امیدوارم با دوشکا سراغ ما نیایند (و می‌خندد).» اشاره او به اعتراضات آبان ماه و سرکوب معترضان ماهشهر با ادوات جنگی است اما همه مثل سارینا و دوستانش به خانه بازنگشته‌اند. بنا بر برخی خبرها جمعی از معترضان مقابل دانشگاه امیرکبیر بازداشت شده‌اند. از آن جمله «اسدالله فخیمی»، فعال مدنی ساکن استان تهران است که به دلیل حضور در محل تجمع اعتراضی مقابل دانشگاه امیرکبیر از سوی نیروهای امنیتی بازداشت شد.
حضور هدیه تهرانی در میان مردم برای یادبود جان‌باختگان سقوط هواپیما
هم‌زمان با تجمعات حول‌و‌حوش دانشگاه امیرکبیر، دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف هم در داخل این دانشگاه تجمع کردند و ضمن روشن کردن شمع به یاد جان‌باختگان سقوط هواپیما، شعارهایی علیه علی خامنه‌ای و سپاه پاسداران سردادند. شعارهایی چون «سید علی ببخشید، دیگه باید بلند شید!» و «سلیمانی قاتله، رهبرش هم جاهله».
این تجمعات شب به کوی دانشگاه تهران رسید. دانشجویان تجمع کرده در کوی هم شعارهایی همچون «فرمانده کل قوا، استعفا، استعفا.»، «استعفا کافی نیست، محاکمه لازم است» و «مرگ بر دروغگو» سر دادند. تجمعات اعتراضی علاوه بر این چند نقطه تهران در سی‌وسه‌پل اصفهان، همدان، رشت و کرمان و همچنین دانشگاه شیراز و دانشگاه بوعلی همدان برگزار شد.
«دانلد ترامپ»، رییس‌جمهور امریکا هم عصر شنبه به‌وقت واشنگتن و پس از انتشار ویدیوهای اعتراض از ایران به آن واکنش نشان داد. ترامپ ابتدا در توییتی به زبان فارسی نوشت: «به مردم شجاع و رنج کشیده ایران: من از ابتدای دوره ریاست جمهوریم با شما ایستاده‌ام و دولت من همچنان با شما خواهد ایستاد. ما اعتراضات شما را از نزدیک دنبال می‌کنیم. شجاعت شما الهام بخش است.»
ترامپ یک ساعت بعد در توییت دیگری این‌بار هم به زبان فارسی نوشت: «دولت ایران باید به گروه‌های حقوق بشر اجازه بدهد حقیقت کنونی اعتراضات در جریان مردم ایران را نظارت کرده و گزارش بدهند. نباید شاهد کشتار دوباره‌ی معترضان مسالمت‌آمیز و یا قطع اینترنت باشیم. جهان نظاره‌گر این اتفاقات است.»
«مایک پومپئو»، وزیر خارجه آمریکا، هم ویدیویی از اعتراضات در ایران را توییت کرده و نوشته است: «صدای مردم ایران روشن است. آن‌ها از دروغ‌گویی‌ها، فساد، ندانم‌کاری حکومت و بی‌رحمی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی زیر فرمان حکومت فساد سالار خامنه‌ای دل‌زده‌اند. ما در کنار مردم ایران که مستحق آینده بهتری هستند ایستاده‌ایم.»
در داخل ایران هم برخلاف رویه معمول، برخی خبرگزاری‌ها درباره این تجمعات خبررسانی کردند. ازجمله ایرنا که خبر از تجمعات در تقاطع خیابان طالقانی و حافظ تا تقاطع انقلاب حافظ و به سمت چهارراه ولیعصر داد. در مقابل، شبکه خبر ایران در گزارش از تجمعات، زمینه را برای سرکوب معترضان فراهم کرد. به گزارش شبکه خبر برنامه یادبود قربانیان «به‌تدریج به شعارهای ضد نظام کشیده شد و عده‌ای با شعارهای هنجارشکنانه مراسم را به خشونت کشاندند. متاسفانه عکس سردار ملی شهید حاج قاسم سلیمانی مورد جسارت قرار گرفت.»
به نظر می‌رسد این تهدیدها برای ترساندن معترضان به این دلیل باشد که برآورد نهادهای امنیتی ادامه‌دار شدن اعتراضات باشد. آن‌چنان‌که ویدیوهای دریافت شده از صبح تهران نشان می‌دهد در اکثر خیابان‌های اصلی ایران، ماموران ضد شورش و نیروهای پلیس مستقر شده‌اند.
«رخشان بنی‌اعتماد» هم که پیش‌تر از مردم ایران دعوت کرده بود روز یکشنبه در میادین آزادی شهرهای مختلف ایران به یاد جان‌باختگان ساقط کردن هواپیما جمع شوند در توییتی اعلام کرده است به خاطر تهدیدی که از سوی نهادهای امنیتی دریافت کرده است دعوت خودش را لغو می‌کند.
یکی از نکات عجیب اعتراضات روز شنبه، بازداشت کوتاه‌مدت «راب مک کر»، سفیر بریتانیا در تهران بود وزیر خارجه بریتانیا در بیانیه‌ای بازداشت سفیر خود در تهران را اقدامی بی‌دلیل و ناموجه خواند. در همان‌حال، به گزارش خبرگزاری تسنیم، سفیر بریتانیا در جریان تجمع اعتراضی مقابل دانشگاه امیرکبیر برگزار شده و پس از ساعاتی آزاد شده است.
ایران وایر
ایران وایر
