جنگ آب شدت خواهد یافت/
بحران فرسایش خاک جدی تر از بحران آب است
یک کارشناس محیط
زیست با اشاره به موضوع بحران آب در کشور گفت: «در یک برآورد خوش بینانه دست کم 80
درصد بحران آب در ایران ناشی از مدیریت نامتوازن با توانمندی های اکولوژیکی سرزمین
ایران است و تنها 20 درصد آن ناشی از تنگناهای اقلیمی و خشکسالی است.»
اگرچه چند ماه پیش
برخی کارشناسان در همایشی با موضوع «آب، فرهنگ و جامعه» عنوان کردند ایران تا پنج
سال آینده شاهد جنگ فراگیر آب در داخل شهرها و بین مناطق و استان‌ها خواهد بود؛
اما اکنون و خیلی زودتر از آن موعد خبرهایی مبنی بر اختلافات و اعتراضات درباره
موضوع آب در مناطق مختلف کشور منتشر می شود. بحران آب چه تبعاتی برای کشور در بر
دارد؟
جنگ آب شدت خواهد
یافت
محمد درویش مدیرکل
دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با فرارو گفت: «در صورت تداوم غلبه تفکر سازه ای در مدیریت
آب، یعنی تفکری که منجر به سدسازی مداوم و اجرای طرح های انتقال آب بین حوزه ای می
شود، بیم آن می رود که جنگ آب در ایران شدت پیدا کند.»
وی ادامه داد:
«اکنون نشانه هایی از کدورت میان خوزستانی ها و اصفهانی ها بروز کرده و هموطنان
خوزستانی به شدت به تعدد طرح های انتقال آب بین حوزه ای و سدسازی ها اعتراض دارند.
همچنین اینگونه اختلافات میان هموطنان ما در منطقه سامان در سرشاخه های کوهرنگ با
کاشانی ها وجود دارد که به شدت درباره تونل گلاب 1 و 2 اعتراض دارند.»
وی افزود: «بختیاری
ها نیز درباره طرح بهشت آباد با اصفهانی ها اختلاف دارند و مردم منطقه ناقان با
بروجنی ها درباره طرح انتقال آب سبزکوه مشکل دارند. همچنین مردم الیگودرز با مردم
قم درباره حقابه به شدت مشکل دارند و مردم منطقه تالوار هم اعتراضاتی به دلیل سدی
که قرار است در زنجان افتتاح شود و هنوز افتتاح نشده دارند.»
این کارشناس محیط زیست
اظهار کرد: «همچنین مردم منطقه میناب در هرمزگان به شدت نسبت به احداث سد استقلال
معترض هستند و معتقدند حقابه تالاب جلگه حاصلخیز میناب برای نیازهای صنعت و شرب به
بندرعباس انتقال پیدا کرده است. در منطقه ورزنه همین مشکل را مردم شرق اصفهان با
یزدی ها دارند و مردم زرین گل در علی آباد کتول نیز با مردم شاهرود و سمنان درباره
طرح انتقال آب مشکل دارند.»
وی ادامه داد: «لذا
دولت باید به جای غلبه این تفکر در مدیریت آب کشور و برهم زدن تراز آبی حوزه های
آبخیز کشور که منجر به بروز کدورت هایی میان مردم می شود که حتی اگر مشکل آب حل
شود، ممکن است این کدورت ها تا چند نسل باقی بماند، از روش های جایگزین و کم خطرتر
استفاده کند.»
وی تصریح کرد: «لذا
اکنون جنگ آب در کشور وجود دارد اما می توان آن را در مرحله کنونی مهار کرد و
اجازه نداد شدت پیدا کند. لذا قبل از آنکه این منازعات شدت یابد تا وزارت کشور
ناچار شود وارد عرصه شود، بهتر است وزارت نیرو این بحران را حل و فصل کند.»
مدیرکل دفتر آموزش
و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان کرد: «خوشبختانه اخیرا وزیر
نیرو دستور خوبی مبنی بر پایان عصر سدسازی در ایران صادر کردند و اینکه هرکس برق
را از طریق استحصال انرژی های نو تامین کند دولت تا 900 تومان این برق را می خرد
در صورتی که تا قبل از این قیمت آن 150 تومان بود و چون هزینه تولید برق از این
طریق 700 تومان می شود کسی در این زمینه سرمایه گذاری نمی کرد. لذا اکنون این
بهانه از سدسازان گرفته شده که بخواهند به بهانه تولید برق سد بسازند.»
80 درصد بحران آب ناشی از ناکارآمدی مدیریتی است
درویش در پاسخ به
این سوال که بحران آب در ایران تا چه میزان ناشی از شرایط اقلیمی و تا چه میزان
ناشی از ناکارآمدی مدیریتی است؟، گفت: «در یک برآورد خوش بینانه دست کم 80 درصد
بحران آب در ایران ناشی از مدیریت نامتوازن با توانمندی های اکولوژیکی سرزمین
ایران است و تنها 20 درصد آن ناشی از تنگناهای اقلیمی و خشکسالی است.»
وی ادامه داد: «از
جمله اقدامات نامتوازن این مدیریت می توان به این موضوع اشاره کرد که در حالی که
ایران در کمربند خشک جهان قرار گرفته اجازه داده شده بیش از 300 هزار چاه غیرمجاز
حفر شود و حدود 1000 سد ساخته شود تا افت سطح آب زیرزمینی با ریشه های انسانی به
بیش از 2 متر در سال و در گستره ای به وسعت 100 میلیون هکتار افزایش یابد.»
وی افزود: «ما در
منطقه سبلان که دیگر نباید با کمبود آب روبرو باشیم؛ در حالی که اکنون در منطقه
آبی‌بیگلو با نشست زمین روبرو هستیم. یا به طور مثال چرا در منطقه چهارمحال
بختیاری که 10 درصد آب های سطحی ایران از این منطقه سرچشمه می گیرد باید 60 روستا
بدون آب بمانند؟!»
100 میلیارد متر مکعب استحصال، 8 میلیارد متر مکعب نیاز
درویش گفت: «مجموع
آب شربی که 78 میلیون ایرانی برای یک سال نیاز دارند 8 میلیارد متر مکعب است. این
رقم را مقایسه کنید با 10 میلیارد متر معکب که کشورهای حوزه خلیج فارس فقط از طریق
آب شیرین کن ها تامین می کنند در حالی که مجموع جمعیت کشورهای حوزه جنوبی خلیج
فارس نصف جمعیت ایران هم نمی شود.»
وی ادامه داد: «یا
به طور مثال آب شرب مورد نیاز مردم عربستان 2.5 میلیارد متر مکعب است، اما مجموع
آب قابل استحصال این کشور 1 میلیارد متر مکعب است. یعنی عربستان حتی برای تامین آب
شرب با مشکل مواجه است. این در حالی است که در بدترین سناریو آب قابل استحصال
ایران 100 میلیارد متر مکعب است، اما همانطور که عنوان شد میزان آب شرب مورد نیاز
مردم ایران فقط 8 میلیارد متر مکعب است.»
8 درصد منابع آبی، نیازهای آب شرب ایرانیان را تامین
می کند
وی افزود: «یعنی در
بدبینانه ترین سناریو تنها 8 درصد از منابع آبی ایران می تواند نیازهای آب شرب
ایرانیان را تامین کند و حتی اگر با خشکسالی 50 یا 60 درصدی روبرو شویم بازهم
نباید کابوسی بنام تامین آب شرب برای مردم ایران وجود داشته باشد.»
مافیای آب در وزارت
نیرو
درویش در پاسخ به
این سوال که چرا علی رغم اهمیت موضوع آب به لحاظ انسانی، زیست محیطی و امنیتی، این
موضوع از سوی مسئولین مورد توجه قرار نمی گیرد؟، گفت: «به نظر من یک لابی و مافیای
قدرتمند در بخش آب وجود دارد که فقط 100 هزار نفر کارشناس ارشد و دکترا در این
مافیا و شرکت های اقماری وابسته به وزرات نیرو حقوق می گیرند و تداوم حیات اینها
به طرح های انتقال آب بین حوزه ای و سدسازی است و به هیج وجه حاضر نیستند روش خود
را تغییر دهند.»
منافع اقتصادی عامل
اصلی مشکلات است
وی ادامه داد:
«اکنون حدود 500 هزار میلیارد تومان در این حوزه هزینه شده و برای تکمیل طرح های
نیمه تمام نیازمند 150 هزار میلیارد تومان دیگر هستند و این واقعا وسوسه برانگیر
است. لذا علت مسئله منافع اقتصادی ماجرا است که اجازه نمی دهد بخش های دیگر،
متوازن با آموزه های توسعه پایدار در کشور رشد کنند و شاید شکل گیری برخی بحران ها
باعث شود آدرس های اشتباهی که داده می شود تصحیح شود.»
بحران جدی تر از
بحران آب
درویش گفت: «ما
اکنون با بحران جدی تری در کشور روبرو هستیم و آن بحران از دست رفتن خاک ایران است
که حتی مهم تر از بحران آب می باشد. اگر این خاک که برای تولید یک سانتیمتر آن بین
400 تا 800 سال زمان لازم است از دست برود به هیچ وجه قابل جبران نیست.»
سالی 56 میلیارد
دلاری که از دست می رود
وی ادامه داد:
«اکنون در خوش بینانه ترین حالت سالانه دو میلیارد تُن خاک ایران در اثر فرسایش از
بین می رود و با توجه به اینکه ارزش هر تُن خاک 28 دلار است یعنی سالانه ایرانیان
56 میلیارد دلار از دست می دهند که حداقل 2 برابر ارزش صادرات نفت ایران است و هیچ
کس متوجه این خطر نیست.»
درویش با بیان
اینکه همه این موضوعات به دلیل ناکارآمدی مدیریتی است که نتوانسته اولویت های
راهبردی را آنگونه که واقعا وجود دارد مشخص کند خاطرنشان کرد: «اینها همه در حالی
است که سال گذشته رهبر انقلاب در سخنرانی 17 اسفند خود عنوان کردند بحران خاک به
مراتب جدی تر از بحران آب است و باید برای بحران خاک فکری کرد.»
